Михась Южик - Марыянеткі і лялькаводы

Знясілены і ашаломлены, дацёгся дырэктар да акна. Неба было цёмнае, бяззоркавае. З трэцяга паверха адкрываўся прывабны вячэрні краявід: віднеліся асветленыя ліхтарамі дарожкі сквера, пустэльныя лавачкі; аснежаныя зграбныя яліны маляўніча зіхацелі ў штучным святле. Правей выцягнулася набярэжная з заваленым гурбамі парапетам, з лесвіцай, што вяла да самай вады. Дакладней, не да вады, а да лёду, які тоўстым слоем ужо другі месяц пакрываў раку. Там-сям прагульваліся асобныя людзі, пары.

На міг узнікла думка ўзабрацца на падваконне, адкрыць фортку і гукнуць кагосьці на дапамогу. Але тут жа ўявілася, як недарэчна будзе выглядаць ён у праёме акна, як сарве голас, пакуль хоць нехта зверне на яго ўвагу, як збівіста будзе тлумачыць Аркадзь Рыгоравіч, што яму трэба. А калі раптам хто выкліча міліцыю, то назаўтра ён стане пасмешышчам для ўсяго горада, газеты запярэсцяць загалоўкамі тыпу: “Зняволены дырэктар”, “Змова ў тэатры “Кіцеж”, “Хто замкнуў Бабаеўскага?” і падобнымі. Ну не, дудкі! Не дачакаюцца. Не такі ён дурань, каб даваць пажыву зласліўцам. Бабаеўскі гатовы хоць ноч тут праседзець. Тым болей што, упэўнены, ужо ў антракце нехта сюды прыбяжыць — абавязкова ж заўважаць яго адсутнасць. І тут, дзіўна што толькі зараз, узгадалася, што ад ніжняга замка маюцца ўсяго тры экзэмпляры ключоў: адзін у яго, другі на шчыце ў вахцёра, трэці ў Танькі Зарэмбы. Значыць, гэта вахцёр, стары хрэн, вінаваты! “Звольню, заўтра ж звольню шалудзівую псіну!” — Аркадзь Рыгоравіч выцяў кулаком падваконне і войкнуў: ён збіў кісць яшчэ раней, аб вушак, калі клікаў падмогу.

Як сабака, залізваючы пабітае месца, ён вярнуўся да стала і зноў узяў трубку. Не, тэлефон безнадзейна маўчаў. Бабаеўскі карпатліва даследаваў шнур, які ішоў па плінтусе, вушаку і пранікаў у маленечкую адтуліну. Шнур анідзе не быў перарэзаны ці пашкоджаны.

За доўгія гады сядзення ў гэтым кабінеце тэлефон псаваўся толькі пару разоў. І трэба ж надарыцца такому подламу супадзенню: замок, тэлефон, пачатак спектакля… “Супадзенне? — трывожна і разам з тым злосна падумаў Бабаеўскі. — А ці супадзенне гэта?” Няўжо нехта насмеліўся з яго пасмяяцца, паздзекавацца? Калі так, то гэты нехта пашкадуе, што нарадзіўся на свет! Твар Бабаеўскага сказіла лютая грымаса.

Але зараз не час злоснічаць. Трэба кумекаць, як выбрацца. Аркадзь Рыгоравіч грузна апусціўся ў мяккае крэсла, стаў разважаць. Аднак у галаву, як на грэх, прыходзілі не выратавальныя думкі, а ўсялякая брыдота з прамінулага жыцця, пра што не задумваешся ў віры паўсядзёншчыны. Прыгадалася нядаўняе выступленне ў прэсе яго сына Пашкі, малодшанькага. Гэты сапляк, за якім Аркадзь Рыгоравіч пялёнкі ад дзярма вымываў, якога непамерна ўсё жыццё песціў, цяпер абражае бацьку ў інтэрв’ю. Гаворыць, напрыклад, што для дырэктара драмтэатра каханне маладой і прыгожай асобы важнейшае, чым шлюбны доўг перад жонкай, чым лёс сыноў; што ён, Пашка, маўляў, разумее гэтую акалічнасць і не мае прэтэнзій да бацькі, раз ужо той так закахаўся. Словам, увесь тон таго артыкула наскрозь саркастычны, з’едлівы, абразлівы для Аркадзя Рыгоравіча. Балюча ўдарыў яго нашчадак… Гадзянё! “Пачакай, — суцяшаў сябе Бабаеўскі, — дапячэ цябе рэчаіснасць, прыйдзеш ты да мяне”. Уяўленне жвава намалявала карціну Рэмбрандта пра блуднага сына, на месца якога Рыгоравіч з асалодай паставіў Пашку.

Але такі прыемны расклад сапсавала новая згадка: таблеткі, якімі Аркадзь Рыгоравіч выпраўляў патэнцыю, аказаліся нікчэмнымі, не дапамаглі. Тры дні таму ён выказаў сваю незадаволенасць доктару, у гневе накрычаў на таго, і яны рассталіся. З таго часу Бабаеўскі звярнуўся да новага прыватнага лекара. Той, даведаўшыся пра лякарствы, якія раней прымаў кліент, абурыўся сваім калегам і абазваў яго шарлатанам; ён тэрмінова выпісаў Рыгоравічу новыя таблеткі, якія неадменна памогуць. А яшчэ рэкамендаваў пажылы самавіты ўрач басейн, лёгкія прабежкі ці, на благі канец, шпацыр на свежым паветры. Свежае паветра! Ух, як патрэбнае зараз Бабаеўскаму свежае паветра, замест агорклага кабінета, дзе ён зняволены па прыхамаці лёсу.

Дырэктар ускочыў з крэсла і падбег да акна. Усё той жа вечаровы краявід, той жа сквер, ліхтары, набярэжная. Адно людзей паменшала на дарожках, ды апускаецца пакрысе на дол марозная імгла…

Новы, мацнейшы прыступ страху разабраў Аркадзя Рыгоравіча: што як не прыйдзе да яго ніхто? А гэта зусім верагодна, паколькі на трэці паверх, дзе толькі службовыя памяшканні, пасля спектакля заходзяць рэдка, па выпадковых справах. Праўда, па інструкцыі павінен абыходзіць паверхі вартаўнік, але дырэктар ведае, як выконваюцца інструкцыі ў іхнім тэатры. Праклён! Але ж павінна быць выйсце…