Михась Южик - Марыянеткі і лялькаводы

Але ў скверы Бабаеўскі напаткаў знаёмага крытыка, які ўзахлёб, назойліва стаў распавядаць пра новую пастаноўку ў суседнім драмтэатры, на якой ён учора быў. Крытык занадта хваліў галоўнага рэжысёра спектакля, не ведаючы, што Аркадзь Рыгоравіч яго недалюблівае і крыху, зусім трошкі, раўнуе да яго славы і паспяховасці.

Адным словам, прагулка не ўзняла Бабаеўскаму настрою.

Аднак у свой кабінет Аркадзь Рыгоравіч вярнуўся расчырванелы ад студзеньскага марозіку, з нармалізаваным дыханнем і пульсам. Ён сеў і ўзнавіў у памяці вузлавыя моманты будучага спектакля, унутрана адзначыў сілу і выкшталцонасць некаторых сцэн; уявіў апладысменты гледачоў, убачыў нават сябе ў пачэснай ложы — самавітага, у бездакорным касцюме і гальштуку, у атачэнні высокапастаўленых гасцей… Зрэшты, сур’ёзных гасцей сёння не прадбачылася. Але гэта да лепшага — можна расслабіцца і атрымаць эстэтычную асалоду ад самога дзейства, пільна прасачыць за ігрой акцёраў і на заўтрашняй рэпетыцыі ўнесці сякія-такія папраўкі. Гэта, трэба прызнаць, неабходная рэч. Бо спектакль малады, як след не абкатаны і некаторыя шурпатасці, безумоўна, будуць час ад часу выяўляцца. Важна іх заўважыць самому і неадкладна выправіць, пакуль не раскрычаліся ў газетах тэатральныя крытыкі. Бабаеўскі ведаў, што некаторыя нядобразычліўцы проста палююць за яго пастаноўкамі, вышукваюць слабыя месцы. Трэба быць уважлівым.

Да спектакля заставалася з паўгадзіны. Па сваёй даўняй завядзёнцы, у гэты час Рыгоравіч ужо не заходзіў за кулісы — за парадкам сачылі памочнікі і дакладвалі яму па тэлефоне. Вось нядаўна патэлефанавалі, супакоілі, сказалі, што ўсё на мазі. Добра. Сам жа ён не будзе дарма нервавацца, а з’явіцца ў ложы толькі пасля другога званка.

17

Без пяці хвілін сем Аркадзь Рыгоравіч апошні раз падышоў да люстэрка, паправіў гальштук, зняў парушынку з пляча, праверыў, ці няма парэзаў на твары пасля галення, і накіраваўся да выхадных дзвярэй. Ён крутануў барабан унутранага замка і таргануў дзверы за ручку. Але дзверы не паддаваліся. Азадачаны гэтым, Бабаеўскі апусціў правую руку, якую быў падняў да пераключальніка святла, і ўсю ўвагу засяродзіў на дзвярным замку. “Заеў, пракляты! — варухнулася ў галаве прыкрая думка. — Слесара павесіць мала…” Рыгоравіч узяўся за барабан, каб яшчэ яго пракруціць, але хутка выяснілася, што справа тут не ў верхнім замку. Дзверы не пускала нешта іншае. І гэтым іншым быў ніжні замок, які дырэктар, на сваю бяду, загадаў нядаўна ўрэзаць. Бабаеўскі прысеў і ясна разгледзеў у шчыліне між дзярным шчытом і вушаком стальны язычок. Што за чартаўшчына! Аркадзь Рыгоравіч не запіраў гэты замок.

Брыдка, па-люмпенску вылаяўшыся, дырэктар дастаў з кішэні штаноў звязку ключоў, хутка знайшоў патрэбны і ткнуў яго ў шчыліну. Тут ён адчуў, як пахаладзелі шчокі, а ў нагах з’явілася здрадніцкая кволасць: ключ не пралазіў! Праўдзівей, пралазіў, але толькі на адну чвэрць. Яму нешта замінала.

Бабаеўскі дрыготкай рукой запаліў сярнічку і паднёс да шчыліны. Яна не прасвечвалася наскрозь. А гэта выдавала на тое, што з супрацьлеглага боку ў шчыліну ўстаўлены яшчэ адзін ключ. Праклён! Рыгоравіч уміг абнядужаў і апусціўся на кукішкі. І тут, нібы здзекуючыся з яго, у дынаміку над галавой раздалася пералівістая трэль апошняга званка. Спектакль пачынаўся. Гэтая гарэзная трэль вывела дырэктара з імгненнай разгубленасці. Ён ускочыў і шалёна замалаціў кулакамі ў дзверы. Але яны, па загадзе самога ж Бабаеўскага, былі абабіты з абодвух бакоў таўшчэзным слоем дэрмаціну. Гукі ўдараў амаль не пранікалі ў калідор. Скеміўшы гэта, вязень усчаў грукаць рукамі, а затым нагамі па вушаку. Аднак вынікам было толькі тое, што ён рассадзіў да крыві два пальцы. Ніхто не адгукаўся на яго покліч.

Нямы, бяссільны адчай авалодаў Аркадзем Рыгоравічам. Ён зароў, як паранены леў, і мітусліва забегаў па пакоі. Падскочыў да аднаго, да другога акна, затым шарахнуўся да рабочага стала і, нарэшце, яго азарыла выратавальная думка: тэлефон! Тэлефон… Як жа ён, стары ёлуп, адразу не здагадаўся! Зараз Рыгорыч пазвоніць вахцёрам, а тады… Тады ўжо ён разбярэцца, хто засунуў ключ з таго боку. Ён навядзе ў гэтым прытоне парадак…

О, Божа! Тэлефон, гэтае апошняе яго спадзяванне, маўчаў. Бабаеўскі раз’юшана бразгаў гашэткай, намагаючыся выціснуць з апарата гудкі, але трубка не ажывала. Дык вось хрэн вам: мабільнік! Ён ухмыльнуўся і паказаў дулю ў бок дзвярэй. І адразу ж, як апошні акорд гэтай драмы, успомніў няшчасны дырэктар, што няма пры ім і мабільніка, гэтай танюткай нітачкі, што звязала б яго са знешнім светам. Бо ўласнаручна, ратуючыся ад дакучлівых званкоў, аддаў яго вахцёру. Гэта была неймаверная, дзікая насмешка лёсу. Але ў нерэальным спадзеве на цуд Бабаеўскі яшчэ хвілін пяць ляпаў па ўсіх кішэнях касцюма, затым абшукаў кабінет. Марна.