Максім Клімковіч - Янкі, альбо Астатні наезд на Літве

-- Таварышы, нас трое. А гэта азначае, што па статуце мы маем права правесці партсход. Абвяшчаю павестку дня. Першае: палітінфармацыя, вывучэнне прамоў генія ўсіх часоў і народаў. Другое: перадача нашым слаўным ворганам амерыканскага таварыша-камінтэрнаўца Джона Сміта-Весона на Пабернардынскіх могілках з наступнай ліквідацыяй так званых янкі і іншых празрэнных беларускіх буржуазных нацыяналістаў. Трэцяе: рознае. Прапаную пачаць непасрэдна з другога пункта. Зборнік прамоваў давяраю прачытаць самім. Адказны -- таварыш Баян. Хто за? Хто супраць савецкай улады? Хто ўстрымаўся? Прынята адзінагалосна. Рэгламент для прамовы -- не больш за паўгадзіны, -- абвесціў чакісты ў сутане, зацурчэў з графіна ў гранчак і зашамацеў паперамі.

Да сустрэчы на Пабернардынскіх могілках заставалася трыццаць сем гадзін.

29.

Сіверны вецер шаргацеў шатамі могілкавых дрэваў. Па-над капцамі шматлікіх змагароў за долю і волю змрочна шыхтаваліся аднолькавыя казённыя крыжы. Злавесна блішчэлі золатам надпісы на плітах надмагілляў. Зграя варонаў, што вярталася з гарадзенскіх сметнікаў да родавых гнёздаў на Пабернардынскіх могілках, на якую хвіліну парушыла крыкамі ўрачысты спакой і сцішылыся ў высокіх шатах.

Бела-русы фацат з вялікай валізай спрытным пацуком шыбаваў галоўнай алеяй. Каля гатычнай капліцы-пахавальні, што стаяла на ўзгорку, ён спыніўся і шчоўкнуў ліхтарыкам. Бляклая жоўтая пляма паволі прайшлася па заімшэлай цэгле і знерухомела на каваных дзвярах.

-- Што, Віця, мерцвякоў не баішся? -- падбадзёрыў сябе могілкавы бадзяга і выцягнуў з валізы злодзейскі набор адмычак.

Замок іржава захрабусцеў. Неўзабаве Янукевіч ужо зачыняўся з сярэдзіны. Ліхтар выхапіў колькі замураваных нішаў з табліцамі і закратаванае вакенца. Былы жандар Бярозы-Картузскай ніколі не даваў веры могілкавай містыцы і гатычным жахам. Як чалавек прагматычны, ён заўсёды ведаў, як дасягнуць сваёй мэты. Паразка ў гарадзенскім заапарку і няўдача з падкінутым трупам генерала Дэфензівы не збянтэжылі мэтанакіраванага Янукевіча. Ад тэлефаністага шпега ён дазнаўся, што сустрэча ацалелых чакістых і янкі адбудзецца на Пабернардынскіх могілках на досвітку.

План Пярдолка быў просты і надзейны. Гэтым разам ён спадзяваўся на канчатковую перамогу.

Важкі кулямёт сістэмы Дзегцярова, прысабечаны на месцы пабаявіска ў заапарку, гарантаваў падступную правакацыю. Янукевіч так непахісна верыў у свой поспех, што нават прыхапіў пляшку “Горкага яблыка”, якую планаваў выпіць за тое, каб зямля сталася для ворагаў колам. Ён разаслаў на магільнай пліце газетку, выставіў пляшку і немудрагелістую закуску, разгарнуў кулямёт руляй да ваконных кратаў і глянуў на гадзіннік.

Да сустрэчы на Пабернардынскіх могілках заставалася шэсць гадзін.

30.

Мігатлівая зорка свечкі адбівалася ў глянцавым фотаздымку Эміліі Вастрабрамскай, перакрэсленым чорнай жалобнай стужкай. Шляхотная палісандравая труна ў стылі ампір, што трагічна высілася пасярод гасцёўні на зэдліках, прымушала задумацца пра хуткаплыннасць жыцця, марнасць усялякага змагання і высокую духоўнасць.

-- Ну што, добрае слова сказаць не будзе лішнім, -- пранікнёна мовіў Хросны і падышоў да труны. -- Мама! У сваім жыцці людзі зведалі ад вас толькі ласку. Даруйце, калі што не так...

-- А што тычыцца мудзілаў, -- падхапіў Лабановіч, -- то дзякуючы вам, мы канчаткова пераканаліся -- яны не людзі.

-- Дарагая цётачка Вастрабрамская, -- сувора працягнуў Брыль, -- мы зрабілі для вас усё што маглі. Выканалі вашую волю. Лепшай труны не было нават у Язэпа Пілсудзкага, трасца ягонай мацеры і халера ягонаму бацьку...

-- Хай вам будзе ў ёй утульненька, цёпленька, -- сантыментальна шморгнуў носам Фінберг.

-- Зрэшты, усе мы яшчэ сустрэнемся на могілках, -- філасофскі дадаў Кільмандовіч.

-- Усе там будзем, -- ускінуў голаў беларускі мафіёзі. -- Ну што, панеслі...

Хлопцы-янкі ўзяліся за пукатыя срэбныя скобы. І тут Карвальес не стрывала і з крыкам кінулася крыжам на высокае вечка труны.

-- Гэта я там павінна ляжаць, а не вы, мама! Чуеце? Я!..

-- Паспееш, наляжышся, -- Хросны з цяжкасцю адцягнуў мулатку ад труны і паправіў жалобны вэлюм на яе капялюшыку. -- Табе яшчэ жыць і жыць!

Неўзабаве хлопцы асцярожна неслі труну па сходах. Двое маладзёнаў выйшлі з цёмнага кутка насустрач, у іх руках зашамацеў штучнымі кветкамі пахавальны вянок. На шырокай бел-чырвона-белай стужцы ззяў залаты надпіс: НАШАЙ СЛЫННАЙ АДРАДЖЭНЦЫ АД ПЕРАВЫХАВАНЫХ ХАБЛОЎ. Маладзёны з павагай паклалі вянок на вечка ампірнай труны і пытальна паглядзелі на блізкіх нябожчыцы.