Наталка Харытанюк - Смерць лесбіянкі

(Пяцьдзясят два крокі ў полацкіх лабірынтах)

Раман

ISBN 978-985-562-092-2

© Харытанюк Н., 2013

© Выдавец Логвінаў І. П., 2013

РэдактарВалянцiн Акудовіч

Дызайн вокладкіАртур Вакараў

Любай цёці — з удзячнасцю

Смеючыся пагардліва

З сівізны галавы маёй,

Лесбіянка прыўкрасная

Задзівілась на іншую

Жыццё — гэта вайна густаў

29 снежня 2011 году

Дарога ў Полацак была цёмная ад гонкіх чорных ялін. Цёмная і, здавалася, бясконцая: змораная пераездамі, я некалькі разоў правальвалася ў сон, але ніяк не трапляла прачнуцца нарэшце ў Полацку.

Вуліцы ад вакзала да Сафійскага сабору, побач з якім працавала мая цёця, былі ўшчэнт занесеныя снегам, і, прадзіраючыся, я ледзьве трымалася на нагах. Ужо каля кірхі — зусім выбіўшыся з сіл — я зачапілася аб камень пад снегам і неяк бязважка апусцілася ў сумёт. Вераб’і тут жа — з-пад самага сумёту — лапатліва пырхнулі ў неба, я правяла іх позіркам і пабачыла, што неба над Полацкам было бяззорым: яно пнулася ў раку — Дзвіна ўпарцілася. І мне здалося, што мяне вось-вось расцісне — паміж небам і зямлёю. У чорным-чорным бяззорым Полацку. У гэты жуткі воўчы месяц. Калі нават вецер — цёмны снежаньскі вецер — прыхаваны, як смутак, у імглістай смузе. І я назаўжды застыну тут — у надвячоркавым сумёце — як інсекта ў цёмным і густым бурштыне, які павязуць далей па Дзвіне і выкінуць у бязмежны акіян.

“Лепш так,” — усміхалася я пераможна, лежачы ў снезе. Лепш так, чым упасці з лесвіцы дзе-небудзь у закутках вялікага Менску. Ці патрапіць пад нож звар’яцелай старой, што тэлефанавала мне, каб расказаць пра сваю нянавісць. Ці сустрэць напрарочаную мне блізкую смерць на самоце, у здымным пакойчыку ў менскай Лошыцы.

Версій пра тое, як прыйдзе гэтая напрарочаная смерць, у мяне было шмат — і я падоўгу магла перабіраць іх, лежачы ў сумёце. Але запалілася святло ў цёціным кабінеце. На фіранках з’явіўся яе цень. Я з апошніх сіл паднялася — і пайшла.

Факультэт, дзе працавала цёця, узвышаўся над набярэжнай і — падсвечаны ліхтарамі знізу — здавалася, вісеў у вечаровым тумане. Раней тут быў езуіцкі калегіюм — і мне падабалася думаць, што гэтымі ж сумётамі калісьці сюды прабіраўся і Ян Баршчэўскі. Я натрапіла на яго «Шляхціца Завальню» тут, у Полацку, калі мне было год трынаццаць і я прыехала на восеньскія вакацыі да цёці і дзядзі. Ужо тады, у гады сваёй ранняй маладосці, я была захопленая страшным. З якім шчасцем я блукала пад зацягнутым небам па гэтых шэрых вулках, уяўляючы зданяў і пярэваратняў — якія ўсе недзе тут, побач, і прыдумаліся.

Цяпер жа, калі я ўцякала ад невядомага праклёну, па цёмнай, безнадзейна імглістай вуліцы, мне падалося, што і сама я патрапіла ў адну з тых страшных гісторый. Як мыш у пастку.

З усяго змрочнага наваколля адно факультэт літасціва свяціўся тым вечарам, і жоўты ліхтар над яго ганкам, адкідаючы на сцены таўсманыя фігуры, абяцаў супакаенне.

Я паднялася па веснічках, пацягнула за клямку — але дзверы не паддаліся. Мае пальцы зусім скалелі і не слухаліся: таму я абяруч яшчэ раз пацягнула высокія дубовыя дзверы, з цяжкасцю адчыніла іх, стрэсла ледзяную корку з ботаў і ступіла ў цёплы ўніверсітэцкі калідор.

Унутры пахла зрэзанымі ялінамі. З нейкай аўдыторыі даносіліся прыемныя галасы, і я на хвіліну замёрла ў шчасці: тут я перачакаю гэтыя страшныя апошнія дні.

Магчыма, ад раптоўнай цеплыні пасля марозу, меладычнага голасу з аўдыторыі ці пераднавагодняга водару яловай смалы мне падалося, што я засынаю — проста так, стоячы ля вакна і гледзячы на бераг Дзвіны. Не засынаю нават, а кудысьці падаю. Векі раптоўна пацяжэлі, я прысела на сходы і паклала галаву на калені. А можа, на нейкую секунду я і прыснула — бо не пабачыла, як паўз мяне прайшло тое, што цяпер стала ценем у канцы калідора. І як тапелец хапаецца за саломінку, так я ўчапілася за цень — штосьці мне падказвала: ён аслоніць і ўратуе. Родныя цені і здані — дзеля іх я сюды і ехала. Яны мне цяпер здаваліся бліжэйшымі за незразумелую менскую рэальнасць. Яны адныя маглі вярнуць мне даўна згублены спакой.

Я ўталопілася ў цень, каб разгледзець хаця б нешта ў ім, пакуль ён канчаткова не знік, але вочы мае ўжо зноў заплюшчваліся, карцінка размывалася і мне было цяжка разабраць, што глядзела на мяне з універсітэцкай зеўры: вышуканыя снежныя ўзоры, сінія тыгры ці белая кабета.