Наталка Харытанюк: Смерць лесбіянкі

Мяне ж здзівіла тое, што на нас з калідорнай паўцемры глядзела прыяцелька гэтай кабеты — цёмнавалосая прыгажуня, але так і не наважылася падысці бліжэй. Ды я і не хацела ўступаць у доўгія размовы, а таму, нічога больш не сказаўшы, сышла.

Я паднялася па бакавой лесвіцы, каб павітацца з галавой Сакрата, што стаяла між двума паверхамі. “Ведаю, што нічога не ведаю,” — прашаптала я. “І згодная, што памру найдурнейшай. Не пярэчу,” — замірылася я адразу з галавой. Каб не паўтарыць шлях гордага філосафа. Каб і мяне не судасіла тая ж пляга пыхлівага мудрыка.

Я наагул нічога паўтараць не хацела. І ў гэтым — інтрыга маёй гісторыі. У той снежань я ратавалася не толькі ад напрарочанай смерці, але і ад чужых гісторый. Мне здавалася, што я так шмат узяла на сябе, калі абяцала цуды і апляталася чужымі жаданнямі і мроямі, насычалася сваёй уладай над зачараванымі, што цяпер гэтыя мроі пачнуць рыфмавацца з маім жыццём. Яны ўсмакталіся ў маю будучыню — як атрамант у прамакальную паперу: і вызваліцца ад іх можна будзе, толькі заглушыўшы чужы шум сваёй мелодыяй. Адкупіцца ад іх можна — даўшы волю тым духам, што стукаліся сюды, да мяне. А каб іх пачуць, мне была патрэбная поўная цішыня. Без адзінай чужой кнігі. Без адзінага чужога радка.

У мяне была ўнутраная перакананасць у тыя дні, што калі я прачытаю яшчэ хаця б адзін чужы радок — у галаве маёй не застанецца месца ні для адной уласнай думкі. Кнігі сыпаліся на мяне за той год у Менску навалай, я праглынала ўсё, што іншыя прачыталі раней, але кожная кніга выцягвала за сабой наступную і, каб дабрацца да сутнасці, трэба было разыходзіцца тысячамі сцежак ад кожнага аўтара, і жыццё маё, у здымным пакойчыку ў Лошыцы, пачало нагадваць інтэлектуальную оргію.

— А я стамілася ад оргій, — пажалілася я цёці, калі нарэшце прабралася ў яе кабінет.

— Выпі кавы, — пяшчотна сказала яна, дастаючы дзве парцалянавыя філіжанкі з тонкімі блакітнымі ўзорамі.

Я расказала, пакуль кіпеў чайнік, пра тое, што спадзяюся ў Полацку вярнуцца зноў да сэнсоўнасці. Я пачала здалёк. За гэтыя некалькі пераднавагодніх дзён я мусіла,— казала я цёці, — набрыняць жаданым тонам раз і назаўсёды. Я прыехала сюды, каб сесці і дапісаць нарэшце сваю кнігу — раман пра паэтку, якая яшчэ не напісала ні аднаго верша, і якая штосілы прагне вызваліцца ад падступнай магіі — улады над людзьмі. А мінулае яе пераследуе.

— Але не толькі для гэтага, — здагадалася цёця.

Я ўздыхнула. Я ўжо гатовая была прызнацца ў галоўным — расказаць пра праклён і пра тое, што ён са мной зрабіў, бо дзеля гэтага я сюды і ехала — але чамусьці не наважылася. Замест гэтага я загаварыла пра сваю даўнюю крыўду:

— Ім не спадабаліся мае вершы.

Вось яно — што магло б выбіць мяне з жыцця і прывезці сюды — у полацкія сумёты. З рэдакцыі прыслалі кароткі адказ на вершы: мне параілі іх больш не пісаць, і паспрабаваць сябе ў прозе. Я чаплялася за гісторыю з вершамі — бо хацела адцягнуць размову пра блізкую смерць і ўцёкі ад праклёну. Цёцю, здаецца, гэтае прызнанне не ўзрушыла. Яна моўчкі наліла кавы і спытала, пра што былі мае вершы.

— Пра estrangement legitime, — горда адказала я.

— Пра лесбіянак? — чамусьці перапытала цёця. У яе голасе не было чуваць ні каліўца астуды — хутчэй, цікаўнасць і здагадка.

— Пра перамогі і паразы, — разгублена адказала я. На гэта цёця толькі задуменна выдыхнула і паказала на стол, нібыта тым яна мне нешта хацела патлумачыць. На стале ў яе ляжаў том Персі Бішы Шэлі, альбом невядомага мне мастака і аркуш паперы з нейкімі малюнкамі і надпісамі. Кнігу, як патлумачыла цёця, нехта замовіў на міжбібліятэчны абанемент з Менску, а яна па памылцы прыйшла на факультэт. Цёця не ўтрымалася і зачыталася Шэлі. На аркушы мне ўдалося разабраць толькі: “Сустрэча блізкая, як ніколі”. Тыя самыя словы, што я ўжо пачула на калідоры. “Што гэта?” — здзівілася я. “Лекцыя,” — цёця чамусьці сцішыла голас і прызналася, што ў гэтым семестры яна чытала гісторыю літаратуры — і цяпер яе лекцыі набліжаліся да часу духаў і жарсцяў — позніх рамантыкаў, якія ўжо паспелі пахаваць сваіх сяброў, а гэта значыла, што цяпер ім было ад каго пачуць пра пераход.

— Які пераход? — асцярожна спытала я цёцю і звярнула ўвагу на яе гэст: яна цёрла камень на сваім пярсцёнку. І яшчэ — я адзначыла — пярсцёнак яна надзела на ўказальны палец. Так, як надзяваюць маленькія дзяўчаты — відавочна, каб пярсцёнак быў усім бачны.

— Пераход на той бок. У нябачны свет.