Людмила Рублевская - Авантуры Пранціша Вырвіча, здрадніка і канфедэрата

— А яны абое схізматыкі, ойча, таму іх вянчанне — не ваш клопат, — адказаў князь, відавочна пакрыўджаны ўмяшальніцтвам.

Раздражнёна наблізіўся да Вырвіча з паннай Дамінікай і злосна прашаптаў:

— Я не дазволю з сябе насміхацца. Або сёння шлюбуецеся па ўсіх правілах — альбо я пасылаю да князя Гагарына перагаворшчыка.

Вырвіч вытрымаў раз’юшаны позірк магната.

— Тут няма падману, вашамосць.

Багінскі крыва пасміхнуўся.

— Што ж, мяне будзе цешыць хаця б тое, што, так сказаць, фармальна ты адбіваеш нявесту ў князя Гагарына.

І гучна выкрыкнуў загад:

— Знайдзіце зараз жа якога-небудзь папа!

Не так, не так уяўляў пан Пранціш Вырвіч сваё вяселле… Хаця ў іншых было й горай: нярэдка жаніх бачыў нявесту першы раз толькі перад алтаром. А калі меў шчасце сузіраць да гэтага — дык у прысутнасці сватоў ды бацькоў, дзе кандыдатка на ролю жонкі маўчала, як намалёваная, сціпла апусціўшы вочы. І тое, што ажаніўся з мегерай, з якой пагаварыць няма аб чым, высвятлялася толькі калі нічога не выправіць.

Але хаця Пранціш і шанаваў сармацкія звычаі продкаў, марыў пра жарсці ў духу рыцарскіх раманаў. Можа, таму дасюль не ажаніўся. Адразу пакутаваў па недасяжнай княжне Паланэйцы Багінскай, якая то дарыла пацалункі, то адпраўляла на смерць. Потым ягоным сэрцам завалодала Раіна Міхалішыўна, якая ззяла на сцэне і прыдворных балах, танчыла на вуголлях у абліччы егіпецкай прынцэсы і якую трэба было адбіваць у авантурыста-мага Батысты. А ад закаханай у яго Ганулькі Макавецкай Вырвіч сам сышоў — і багатая, і кахае, і сціплая, а няма п’янкой радасці, не круціцца галава, не абрыньваешся, як у вір… Лёднік, вядома, дакараў маладзейшага сябра за вецер у галаве, але хіба можна змусіць сябе быць шчаслівым і закаханым?

А што ён адчуваў цяпер, стоячы на парозе закінутай капліцы маёнтка і трымаючы за руку Дамініку Гараўскую, апранутую ў белую сукенку з гардэроба княскай фаварыткі?

Жаданне абараніць?

Так…

Усведамленне, што наперадзе — прыгоды, адкрыцці і ўсё, што заўгодна, акрамя нуды?

О так…

Ну а разгубленасць ды некаторую агаломшанасць адчувалі абое. Вырвіч толькі-толькі з чэрава Жалезнага Змея выбраўся, пад вадой суткі праседзеўшы. Панну гвалтам звезлі, пад замком трымалі… І раптам — пад вянец! Гэтак маланкава, мусіць, толькі Пане Каханку жанілі. Ягоная маці, асоба ўладная ды разумная, пані Уршуля Радзівіл, занепакоілася, што сын занадта спешчаны-разбэшчаны, ды захапіўся дачкой уніяцкага святара, так, што нават прасіўся ў маці з той дзеўкай пабрацца. Пані Уршуля нагледзела сярод сваіх прыдворных дам сціплую радавітую сірату, загадала ёй добра апрануцца на ранішнюю службу ў палацавай капліцы, бо там будзе нейкая ўрачыстасць. Сыну сказала на імшу абавязкова з’явіцца. А калі той прыйшоў, аказалася, што прысутнічае на ўласным вяселлі з той сіроткай, якая да апошняга пра сваё шчасце не падазравала. І нічога, павянчалі… Праўда, і добрага з гэтага не выйшла, урэшце недабраная пара развялася.

Панна Дамініка глядзела на жаніха цёмнымі разумнымі вачыма, старалася не дрыжэць і зрабіць голас як мага больш цвёрдым і нават насмешным.

— Вы, пан Вырвіч, сачыненні іспанскага паэта Кальдэрона чыталі? У яго п’еса такая: «Жыццё ёсць сон». Можа, і мне варта прачнуцца, і я пабачу сябе ў Капанічах?

Пранціш лёгка паціснуў яе руку:

— А яшчэ ў яго ёсць п’еса «Каханне пасля смерці», дзе гераіня выходзіць замуж за чалавека, якога не любіць, толькі для таго, каб ён абараніў гонар яе і яе бацькі…

— Дзе вы вучыліся, пан Вырвіч? — зацікаўлена папыталася панна Дамініка.

— У Віленскай акадэміі, маю дыплом доктара вольных навук, потым — у Манпелье, слухаў лекцыі па рыторыцы… У перапынку паміж вучобай служыў у конным рэгіменце, у званні харужага… Настаўнікам фехтавання падпрацоўваў у Францыі, у дваранскім пансіёне… А дзе вашамосць вучылася маляваць?

Гэта было падобна, як бы ў адведзеныя лёсам хвіліны яны ліхаманкава спрабавалі змясціць гады знаёмства, распавесці адно аднаму як мага больш пра сябе.

— У нас жыў італьянскі мастак, бедны, як пацук, слабы на выпіўку, не самы таленавіты, але школа ў яго была добрая. Ён са мной займаўся, хваліў… А васпана, значыць, непакоіць, што я яго не люблю?

Панна Дамініка выпрабавальна паглядзела на жаніха. Вырвіч не адвёў вачэй.

— А вашу мосць не непакоіць, раптам жаніх — загонны шляхцюк, шалбер, што карыстаецца вашым бядотным станам, каб здабыць багатую нявесту, якую за яго ніколі б іначай не аддалі?