Manuela Gretkowska: Europejka

Kobieta z historii, którą chciałabym znać? Eleonora Akwitańska. Grana raz przez Katharine Hepburn i później przez Glenn Close. Wcielały się w piękne jędze. A ona była królową panującą nad swoim przeznaczeniem. Zbyt długowieczna, zbyt tragiczna, by chciało się mieć podobne życie, od jednej symbolicznej śmierci do następnej: przegrane wojny, niewola, krwiożercze potomstwo. Ale wytrwała dzięki mądrości, mogłaby jej uczyć. Tego być może sama chciała, dzielić się wiedzą o mężczyznach, królestwach, poezji.

Siedząc przy jej marmurowym grobowcu i patrząc na pogrążoną w lekturze i śmierci można posłuchać czytanej przez nią z książki kamiennej ciszy. Wiedza jest nie w słowach, w umieraniu?

Zabawne, z całej historii wybrałam dwa średniowieczne typy. Chociaż miałam wrażenie, że mój dyplom z antropologii średniowiecza był rodzajem roztargnienia intelektualnego, a nie przemyślaną decyzją.

Wolę teraźniejszość, w niej (odpowiadając dalej na ankietę) dwóch najbardziej interesujących Polaków: Andrzeja Poniedzielskiego i Maćka Stuhra. Poniedzielski jest na scenie wychudłym Nosferatu w za dużej marynarce i peruce afro. Mówi ze skromnie spuszczonymi oczami jak pensjonarka. Tyle że mówi rzeczy piękne i straszne: poezję pomieszaną ze złośliwościami mędrca. Dla mnie pan Andrzej jest kuriozum, nie znam wielu wrażliwców w jego wieku. Potopili się w wódzie, rozsypali w depresji.

Maciek Stuhr ma dyskretny urok inteligencji. Jego tłumaczenie banalnych słów szansonisty Garou dziękującego polskiej publiczności za aplauz na jakimś występie: „Idę Nowym Światem i widzę bałwanka”. W tym jest wszystko: kpina z nadętych uroczystości. Przewidywalnych tekstów gwiazd mówiących słowami piosenek i scenariuszy. Typowo stuhrowata piosenka z refrenem „Nie ma syfilisa, ale ma benefis” – pasująca do upierdliwych obchodów, różnych pięcioleci beztalenci.

Maciek gra w komediach chłopców z porządnych domów. Nie ma wyjścia, jest uroczy, dobrze wychowany, przystojny i chyba dlatego zabawny. Bo coś takiego w Polsce już nie występuje, chyba że w kabarecie.

Czytam, czytam i to, co napisałam, jest najlepszym przykładem, dlaczego nie należy odpowiadać na ankiety.

Przysypiamy po obiedzie w ogrodzie. Zakutani w koce, zaplątani w siebie. Pola z nóżkami na głowie Piotra. Miesiące ciąży też była tak zwinięta w kłębek i rosła. Żywa katedra z kosteczek.

Mieszkańcy starożytnej Mezopotamii wierzyli, że ptaki są święte, ponieważ ich nóżki pozostawiały ma wilgotnej glinie ślady podobne do pisma klinowego. Wyobrażali sobie,.że, jeśli uda się odcyfrować tajemnicze znaki, dowiedzą się, co myślą bogowie. (Alberto Manguel, Moja historia czytania).

Pierwsze w Polsce zagrożenie terrorystyczne: bomby podłożone w centrum Warszawy. Ktoś zrobił wygłup – fałszywy alarm. Ale reakcja gapiów jak najbardziej autentyczna. W przeciwieństwie do innych narodów (z większą być może wyobraźnią i mniejszym bohaterstwem) Polacy, zamiast uciekać z zagrożonych miejsc, pchali się popatrzeć na akcję. Jeżeli nie będzie żadnego zamachu terrorystycznego, to tylko dlatego, że w tym kraju nic się do końca nie udaje.

Rozmawiam z dziennikarzem, który przeczytał Europejkę i chciałby mnie zwywiadować. Ma miejsca w gazecie na trzy pytania. Jedno z nich dotyczy… Muńka. Czemu się na niego uwzięłam? Zaraz, zaraz, czy nie wpadłam we własną pułapkę? Śledząc objawienia Muńka w prasie i telewizji mam natrafić na wywiad, gdzie sama o nim wspominam? Nie chcę mnożyć Muńków ponad potrzebę. Sytuacja się zapętliła w gnostyckiego węża Uroborosa kręcącego się za własnym ogonem. Być może istnienie Muńka, jego istota jest heretycka.

Nowy wóz prowadzi się lekko, skrzynia biegów nie zgrzyta żelastwem. Drążek nie ma w sobie nic z wajchy do poganiania mechanicznych koni. Zmieniając nim biegi mam wrażenie, że trzymam kogoś za delikatny przegub dłoni i słyszę chrzęst przeskakujących kości. Problem mam z radiem, nie mogę przełączyć go z CD. Stukam beznadziejnie po przyciskach i nagle słyszę zgrozę w glosie redaktora Tekielego z Radia Józef; „Joga odzwyczaja nas od grzechu”. Ecce Polak katolik.

Noc sepleniących Walpurgii – Piotr budzi się i narzeka na nasze nocne Polek rozmowy. Ma rację, dzisiaj jest ta pogańska noc, a my mamy sobie z Polcią wiele do powiedzenia. Dlaczego motylki za szybko latają? Czy kupka rozpuści się w siusiu?

Przypadek czy gombrowiczowska ironia – rok Gombrowicza (stulecie urodzin) jest rokiem wejścia Polski do Europy (poprawnie: Unii, bo w Europie już tkwimy). Najlepszy z możliwych ojców chrzestnych: prawdziwy Sarmata, arcypolski i arcykosmopolityczny. Z Mickiewiczem wstępowaliśmy do Nieba, żeby się przebóstwić w Mesjasza narodów. Mało to nowoczesne. Nie wieszczowie, nie Kościuszko, ale Gombrowicz jest głównym bohaterem polskim. Przewidział, przepowiedział: Bądźcie swobodni, bądźcie naturalni, bądźcie sobą! Chociaż w życiu nie ma nic naturalnego, jest tylko forma.

I w nią dzisiaj wchodzimy.