Gore Vidal - Stworzenie Świata

Fan Cz’y, od stóp do głów odziany w szkarłatne sukno chińskie, był przystojnym mężczyzną mniej więcej w moim wieku. Pochodził z klasy wojowników i służył w armii jednego z wielkich rodów księstwa Lu. Przeciwnie niż większość młodych ludzi jego rasy i warstwy chciał zobaczyć szeroki świat. Dlatego pod pretekstem handlu z Zachodem wyruszył do Indii i Persji.

Fan Cz’y powiedział:

– Oddaję należną cześć Wielkiemu Królowi. – W przekładzie zmieniłem Wielkiego Króla na króla świata.

Fan Cz’y powiedział:

– Jestem tu, aby na nowo otworzyć szlak kupiecki między Chinami a Persją. – Przetłumaczyłem to ściśle. I dodałem: – Przybyłem jako wysłannik księcia panującego w Lu, w kraju równie rozległym i bogatym jak Lidia. Mój pan mówi, że jeśli przybędziesz do niego z twoim wojskiem, ofiaruje ci ziemię i wodę i odda ci się w niewolę.

Wywołało to pewne poruszenie w sali kolumnowej, tylko Grecy pozostali obojętni. Dla Greka to, co nie jest greckie, nie istnieje. Dariusz sprawiał wrażenie bardzo zadowolonego.

– Powiedz swemu panu, że przybędę do niego z całym swoim wojskiem. Powiedz mu, że we własne ręce przyjmę ziemię i wodę, które mi ofiaruje. Powiedz mu, że potem uczynię go satrapą… całych Chin. – Dariusz był wspaniały. Tak samo jak ja nie miał pojęcia, co to są Chiny. Równie dobrze moglibyśmy mówić o księżycu. Ale dworzanom wydawał się wszechwiedzący, spokojny, wszechmocny.

Fan Cz’y wyraźnie zaintrygowała nasza wymiana zdań, znacznie dłuższa niż jego umiarkowana prośba o przywrócenie szlaku handlowego. Zwróciłem się do niego:

– Wielki Król chronić będzie każdą karawanę idącą z Persji do Chin. Poleca ci sporządzić dla niego spis tych rzeczy, które twój kraj może zaofiarować w zamian za perskie złoto czy towary.

– Powiedz Wielkiemu Królowi, że usłucham jego rozkazu. Powiedz mu, że spełnił moje najgorętsze pragnienie.

Zwróciłem się do Wielkiego Króla:

– Przybywając do Lu spełnisz najgorętsze pragnienie jego władcy, który przyrzeka służyć ci wiernie jako satrapa całych Chin.

Przedstawienie, które urządziliśmy z Dariuszem, stało się na resztę zimy tematem rozmów na dworze. Nawet najtępsi ze szlachciców perskich byli teraz podnieceni możliwością wyprawy na wschód i na wschód od Wschodu.

Z dnia na dzień zrobiło się modne nosić coś z chińskiego materiału. W rezultacie na targu sprzedano każdy skrawek jedwabiu, ku radości Egibich mających wówczas – tak jak i teraz – w swych rękach handel jedwabiem. Złoto Persów zostanie wydane na tkaniny z Chin, a firma Egibich nie tylko zarobi dwadzieścia procent od sumy pożyczonej Fan Cz’y, lecz także osiągnie dodatkowe zyski ze sprzedaży jedwabiu na targach.

Wielki Król posłał po mnie nazajutrz po porannej audiencji. Dariusz zawsze wolał małe pomieszczenia od dużych. Przypominał pod tym względem lwy górskie, które wybierają sobie na legowiska rozpadliny skalne; a także, jak większość znanych mi panów tego świata, niezmiennie siadał plecami do ściany.

Zastałem go przeglądającego plik rachunków. Na starość mógł czytać tylko wtedy, kiedy zbliżył pismo do oczu. Pokłoniłem mu się. Przez parę minut nie zwracał na mnie uwagi. Oddychał ciężko i słyszałem złowrogi, jak gdyby lwi, charkot w jego piersiach. W końcu rzekł:

– Wstań, Oko Króla. Miejmy nadzieję, że jesteś zdrowszy niż prawdziwe oczy króla.

Obserwowałem go bacznie spod opuszczonych z szacunkiem powiek. Niejednolicie ufarbowane włosy i broda były jak zwykle potargane. Miał nie umalowaną twarz i ziemistą cerę. W poplamionej i zmiętej tunice można go było wziąć za greckiego ujeżdżacza koni. Niesprawną lewą rękę ułożył w najnaturalniejszy sposób na blacie stołu i nikt nie posądziłby go o fizyczne kalectwo.

– Za dużo zapłaciłeś za żelazo.

– Tak, Wielki Królu. – Z Dariuszem człowiek się nie spiera.

– Ale chcę mieć jeszcze jeden transport. Tym razem zapłacimy nie w złocie, lecz w towarach. Czy wiesz, czego potrzebują ci ludzie?

– Wiem, panie. Przygotowałem wykaz i oddałem go w drugiej izbie kancelarii.

– Gdzie przepadnie na zawsze. Powiedz radcy od spraw Wschodu, żeby mi go jeszcze dzisiaj przyniósł. – Dariusz odłożył dokumenty, które trzymał w zdrowej prawej ręce. Rozparł się w krześle. Uśmiechnął się szeroko. Zęby miał mocne, żółte, lwie. Tak utrwalił się w mojej pamięci.

– Marzę o krowach – oświadczył lew zgodnie z lwią naturą.

– Są tam, panie. Miliony krów czekających, żeby je spędzić w stada.

– Jak długo potrwa, zanim je będę miał w swoich zagrodach?

– Gdyby armia ruszyła do doliny Indusu na wiosnę, mogłaby w Takszaśili przeczekać lato, w Indiach to znaczy porę deszczową. Potem, kiedy nastaną ładne pogody, na naszą jesień, będziesz miał, panie, cztery miesiące na podbicie Kosali i Magadhy.

– Więc na wszystko razem, od początku do końca, potrzebny mi będzie rok. – Dariusz przesunął dokumenty na bok odsłaniając miedzianą mapę, którą dla niego sporządziłem. Postukał w metal złotym pierścieniem noszonym na wskazującym palcu; rozległ się dźwięczny odgłos. – Powiedz mi, jakie to są odległości i jaki to rodzaj terenu. I co z tymi wszystkimi rzekami? Nigdy nie widziałem tylu rzek w jednym kraju. Czy są bystre? Czy będzie nam potrzebna flota? Czy jest tam dosyć drewna, żeby zbudować statki? Jeśli nie, czy mamy przywieźć z sobą drewno? I jakie to mają być statki?

Nigdy nie zadano mi tylu pytań w ciągu jednej godziny. Na szczęście znałem większość odpowiedzi. Na szczęście Wielki Król miał doskonałą pamięć i nie pytał dwukrotnie o to samo.

Interesował go zwłaszcza Adźataśatru. Roześmiał się, kiedy powiedziałem mu, że jestem zięciem jego przyszłego wasala.

– To doskonale! Zrobimy z ciebie satrapę Magadhy! Ostatecznie należysz do ich królewskiej rodziny, a my stosujemy taktykę wprowadzania możliwie najmniejszych zmian. Chyba będziemy musieli cię trochę przyciemnić. Oni są czarni, prawda?

– Ludzie z gminu są czarni. Ale ci, co rządzą są prawie tak jasnoskórzy jak my. To też są Arjowie.

– Niech sobie będą. W każdym razie wykąpiemy cię w hennie. Chociaż prawdę mówiąc i tak jesteś dosyć czarny. A co z Chińczykami? Wszyscy są tam tacy żółci jak ten, którego przyprowadziłeś na dwór?

– Tak słyszałem, panie.

– Dotychczas żadnego nie widziałem z bliska. Mają dziwne oczy, prawda? Jak dostanę się do Chin? – Dariusz marzył już o chińskich krowach.

Wskazałem palcem północno-wschodni róg mapy.

– Tu w górach jest przełęcz. Ale dostępna tylko w porze gorącej. Podróż podobno trwa sześć miesięcy.

– A morzem?

– Z Persji co najmniej trzy lata.

– To znaczy rok z Indii. Płynęlibyśmy chyba koło wielu wysp. Bogatych wysp.

– Wysp, półwyspów, stałego lądu. Fan Cz’y mówił, że na południe od Chin jest tylko dżungla. Mówi też, że są tam dobre porty… i dużo pereł.

Chcąc utrzymać uwagę Dariusza, najlepiej było wspomnieć na przykład o perłach.

– No cóż, kiedy zagarniemy indyjskie krowy, weźmiemy się do zbierania chińskich pereł. – Ściągnąwszy brwi, Dariusz ujął prawą ręką lewą dłoń i zdjął ją ze stołu. Poczułem się dziwnie. Widziałem setki razy ten sam gest u jego ojca. Dariusz nagle uświadomił sobie, czego byłem świadkiem.

– Jeszcze mogę jeździć konno – powiedział rzeczowo.

– I stanąć na czele armii, panie. – Skłoniłem się nisko.

– I stanąć na czele armii. Kserkses miałby ochotę ruszyć do Indii. – Uśmiech Dariusza robił czasem wrażenie uśmiechu chłopca mimo kwadratowej, rzadkiej brody, która zakrywała mu pełne, gniewne wargi. – Skarży ci się, wiem.