Gore Vidal - Stworzenie Świata

Przydzielono nam wspaniałe komnaty w nowym pałacu. Tuż pod naszymi kwaterami znajdował się kamienny most łączący lewą i prawą część miasta. Co noc usuwano drewniane części mostu, żeby uniemożliwić złodziejom przedostawanie się z jednej strony na drugą.

Pod rzeką Nabuchodonozor wybudował tunel. To wspaniałe dzieło techniki ma około dwudziestu stóp szerokości i jest prawie tak samo wysokie. Z powodu nieustannie sączącej się z Eufratu wody ściany i podłoga tunelu są niepokojąco błotniste, powietrze zaś skażone nie tylko smrodem wołów ciągnących wozy, lecz również dymem z pochodni, które zaleca się wynajmować podróżnym wchodzącym do tunelu. Kiedy dotarliśmy na drugą stronę, byłem zadyszany, a Kserkses powiedział, że czuł się tam jak pogrzebany żywcem. Tunel jednak funkcjonuje przez pół wieku, i to bez jednego nieszczęśliwego wypadku.

Komnaty nasze znajdowały się na szczycie pałacu, jakieś cztery piętra nad miastem. Z centralnego krużganku mieliśmy piękny widok na to, co Babilończycy nazywają ziguratem, czyli wysokim miejscem. Ten zigurat, Dom Podstawy Nieba i Ziemi, jest największym na świecie budynkiem, przewyższającym nawet najwynioślejsze piramidy Egiptu – tak przynajmniej lubią twierdzić Babilończycy. Nigdy nie byłem w Egipcie.

Siedem olbrzymich sześcianów z cegły ustawiono jeden na drugim. Największy sześcian stanowi podstawę, najmniejszy szczyt. Dokoła całej tej niezwykłej piramidy biegną schody. Ponieważ każdy poziom poświęcony jest innemu bóstwu, w każdym dominuje inny kolor. Nawet przy świetle księżyca mogliśmy rozróżnić upiornie połyskujące czerwienie, błękity i zielenie bogów słońca, gwiazd i księżyca.

Niedaleko ziguratu znajduje się świątynia Bel-Marduka, kompleks wielkich szaroburych budynków i zapylonych dziedzińców. Sama świątynia nie wyróżnia się pięknem, z wyjątkiem wysokich drzwi z brązu prowadzących do komnaty boga. Jest ona właściwie interesująca tylko pod jednym względem, a mianowicie, nie różni się niczym od innej zbudowanej przed trzema tysiącami lat. Prawdziwym bogiem czy też duchem tego miasta jest jego niezmienność. Wszystko w nim musi pozostawać bez zmian.

Szkoda, że tak niewielu Ateńczyków odwiedza Babilon. Mogliby się tam nauczyć pokory w obliczu nieskończoności czasu i zdać sobie sprawę z przemijania naszych krótkich dni, nie mówiąc już o naszych dziełach. Nie można się dziwić, że przytłoczeni przez historię ciemnowłosi ludzie zawsze, zarówno w przeszłości jak i teraz, żyli wyłącznie dla przyjemności. Pobyt w Babilonie jest dobrym lekarstwem na wybujałe ambicje. W gruncie rzeczy żaden z naszych Wielkich Królów nie lubił tam przenosić dworu. Kserkses ostatecznie skończył z tym zwyczajem, który trwał od czasów Cyrusa.

Namiestnik miasta przygotował dla nas ucztę w ogrodach na dachu nowego pałacu. Słynne te ogrody założone zostały dla Nabuchodonozora. Najpierw budowniczowie ustawili kolumnady, dość mocne, żeby utrzymać wysoką na sześć stóp warstwę ziemi. Następnie posadzono drzewa i kwiaty, aby rozweselić królową, tęskniącą – o dziwo – za Ekbataną. Wreszcie zainstalowano mechaniczne pompy. Ciągnięta kubełkami z Eufratu woda dniem i nocą użyźnia wiszące ogrody. Dlatego nawet w czasie upalnego lata jest tam zawsze chłodno i zielono. Muszę przyznać, że siedzenie w sosnowym gaju na szczycie pałacu otoczonego palmami stanowi wyjątkową przyjemność.

Po raz pierwszy w życiu byliśmy wolnymi ludźmi i wspominam ten wieczór jako jeden z najwspanialszych w życiu. Spoczywaliśmy na łożach pod kaskadami pnączy wistarii, wyglądających w świetle księżyca jak ze szczerego srebra. Po dziś dzień ilekroć wdycham zapach wistarii, przypomina mi się Babilon – i młodość. Nie, Demokrycie, widok lub dotyk srebra n i e pobudza mojej pamięci. Nie jestem ani kupcem, ani wekslarzem.

Namiestnik miasta miał na głowie złoty zawój, a w ręku berło z kości słoniowej. Chociaż wiedział, kim jest Kserkses, zdołał opanować strach, jaki tak często budził w ludziach Wielki Król, a nawet jego synowie. Jako sumienny gospodarz przedstawił nam tuzin dziewczyn dobrze wyćwiczonych w sztuce miłości.

– Satrapa Zopyros znajduje się w swoim domu w górnym biegu rzeki, młodzi panowie – powiedział namiestnik. – Od wielu miesięcy choruje. Gdyby nie to, powitałby was osobiście.

– Prześlij mu nasze pozdrowienia. – Mardonios z przyjemnością grał rolę namiestnika, a Kserkses i ja udawaliśmy, że płaszczymy się przed nim, jak tego wymagała dworska tradycja. Potem winszowaliśmy sobie, że ominęło nas przyjęcie przez satrapę. Musiałby ucałować przedstawicieli Wielkiego Króla, a przecież Zopyros nie miał ani warg, ani nosa, ani małżowin usznych.

Kiedy Dariusz oblegał po raz drugi Babilon, miasto opierało mu się przez prawie dwa lata. Zopyros był członkiem jednego z Sześciu Rodów i dowódcą perskich oddziałów. W końcu zapytał Wielkiego Króla, czy zdobycie Babilonu ma dla niego wielkie znaczenie. Dość prostackie pytanie, rzec można, po dziewiętnastu miesiącach oblężenia. Gdy Dariusz potwierdził, ze zdobycie miasta jest dla niego bardzo ważne, Zopyros oświadczył, że złoży je Wielkiemu Królowi w darze.

Wezwał rzeźnika i kazał sobie odciąć wargi, uszy i nos. Potem przeszedł na stronę Babilończyków. Wskazując na swoje okaleczenia powiedział: – Patrzcie, co Wielki Król ze mną zrobił! – Uwierzono mu, bo jakże inaczej.

Zaprowadzono go w końcu przed wysoką radę składającą się z kapłanów, która rządziła miastem. Gdy w mieście zaczęło brakować pożywienia, Zopyros poradził kapłanom, by kazali zamordować większość kobiet, co ułatwi wyżywienie wojowników. Zgładzono więc pięćdziesiąt tysięcy kobiet. Potem, pewnej nocy, kiedy Babilończycy obchodzili jedno z swoich religijnych świąt, Zopyros otworzył Bramę Nannar, i miasto padło.

Dariusz nie zwlekał z wymierzeniem sprawiedliwości. Trzy tysiące mężczyzn ukrzyżowano za murami miasta. Wiele bram i część zewnętrznych murów zburzono. Aby ponownie zaludnić miasto, Dariusz sprowadził z różnych części świata kilka tysięcy kobiet. W okresie naszej wizyty cudzoziemskie damy już zrobiły swoje i większość mieszkańców Babilonu miała nie więcej niż szesnaście lat.

Zgodnie ze zwyczajem Dariusz ponownie uścisnął dłoń Bel-Marduka i stał się – raz jeszcze – prawowitym królem Babilonu. Zopyrosa mianował dożywotnim satrapą. Ciekawe, że przed kilku dniami spotkałem na agorze jego wnuka. Jest kupcem i jak powiedział mi, już nie Persem”. Odparłem na to, że pozostanie zawsze wnukiem człowieka, którego Dariusz nazwał największym Persem od czasów Cyrusa. Cóż, nie odpowiadamy za naszych potomków. Jak na ironię on nazywa się Zopyros i jest synem Megabazosa, do niedawna najświetniejszego z perskich wodzów.

– Gdzie znajduje się skarb królowej Nitokris? – Mardonios był w żartobliwym nastroju.

– Przysięgam ci, panie, że nie ma go w jej grobowcu – Namiestnik mówił to tak poważnym tonem, że nie mogliśmy powstrzymać się od śmiechu.

– O czym przekonał się Wielki Król. – Kserkses wypijał kubek za kubkiem piwa. Potrafił wypić więcej niż jakikolwiek człowiek, którego znałem, i nic po nim nie było widać. Powinienem również wspomnieć o tym, że mając dziewiętnaście lat był uderzająco piękny, a tego wieczoru przy świetle księżyca jego jasne oczy przypominały kamienie księżycowe, a zarost połyskiwał jak scytyjskie lisie futro.

– Jak to było możliwe – spytałem – żeby kobieta rządziła tym krajem?

– Ponieważ niektóre z naszych królowych udawały, że są mężczyznami, tak jak w Egipcie.