Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Стары малацьбiт трупнуў аб стол пустою конаўкаю i, падцягнуўшы невялiкi, з адным вушкам, цабэрак, стаў вычэрпваць з проймы тлустую юху — лавiў кубачкам цемнаватыя згустачкi запечанае крывi.

Перад самым вечарам у налiтай вадою балеi, што стаяла ў куце напроцi печы, плавалi, паднiмаючыся пустымi пухiрамi, зеленаватыя, у павучыне белага здору кiшкi. Парсюк быў худаваты.

На стале стыў скручаны, як сувой палатна, перавязаны суконнаю ў дзве столкi нiткаю, пасолены, жаўтлява-ружаваты здор. Шырокiмi i доўгiмi апольцамi стыла ружаватае i мяккае сала. На перавернутае вечка ад дзежкi горбаю навалiлi мяса — пасечаны хрыбет i рэбры. У яго ўткнулася кароткая, з чорнымi шчылiнамi вачэй i разяўленым лычом свiнячая галава. Ляжалi тоўстыя, круглаватыя, як боханы хлеба, кумпякi.

Па верасаўскаму звычаю не знiмаючы з галавы шапкi ў чужой хаце, пры стале ўжо сядзеў, паклiканы за сведку, Бронiк Лiтавар. Паднiмаючы доўгi, загнуты да губы нос, касiў вокам на палiцу, дзе сярод зеленаватых, з газаю, бутэлек пацеў прынесены з холаду ў хату лiтр падкрашанае ягадамi гарэлкi.

Нямая праз саломiнку надувала тлусты, слiзкi посiк. Завязала нiткаю, патрасла, паказваючы ўсiм, як там бегаюць невыразныя, нiбы ў каламутнай вадзе, дзве гарошыны.

— Вот знайшла сабе забаўку, — скрывiлася Алеся, падыходзячы да стала i беручы вялiкi аполец вялага, не застылага яшчэ сала.

— Памагла б управiцца… Трэба ж у стопку ўсё пазносiць. Няхай астыла б на марозе…

— А мы што, не памочнiкi? — затрос галавою Мiця, першым паднiмаючыся з лавы. За iм ужо да стала падыгалi стары малацьбiт з Iмполем, падсоўваючы пад апольцы рукi, бралi адразу па два.

Толькi Лiтавар, не маючы чаго рабiць, дастаў з кiшэнi бляшаную i тоўстую, як куфэрак, баначку ад пудры, збiраючыся курыць.

З непрычыненых дзвярэй у хату нясло холадам, пахла марозам, перабiваючы сырую, настоеную духату ад свежых кiшак i вантробаў.

Дзень браўся на вечар. Далёка на печ глядзела позняе сонца, на сцяне дрыжала жаўтаватая ў цёмныя палосы яснасць.

Старая Мондрыха, жмурачы свае блiшчастыя, як шкляныя, у паўпаданых ямах-вачанiцах вочы, паднялася на локаць, учуўшы, мусiць, што ў хаце астаўся адзiн Бронiк Лiтавар, спытала:

— Скажы, чалавеча, ты ж, пэўна, ведаеш? Што яна намыслiла сабе?

Слiнячы языком тоненькую, як кiшка на кiлбасе, папяросную паперку, Лiтавар угнуў голаў, маўчаў, чакаючы, што болей скажа старая.

— Солтыса во паклiкала… Зямлю ж хоча, каб я на яе апiсала.

— На божай пасцелi лежачы, цi вам, цётка, пра зямлю дбаць. — Лiтавар прыгладзiў пальцамi абслiненую папяросу, але галавы не падняў.

Старая, нiбы не чуючы, падбiла падушку i загаварыла зноў пра сваё:

— Нешта яна каля маладога малацьбiта трэцца… Што з гэтага будзе?

— Га, што будзе? — чмыхнуў носам Лiтавар. — Дзела маладое… Прымака возьме.

— Што ты, Бронiська, кажаш? Няўжо?

— Якi мне iнтарэс да iх. Людзi кажуць, i я кажу. Маё дзела — старана…

Лiтавар асекся, знарок закашляў, нiбы папярхнуўся тытунёвым дымам — у хату зайшла Алеся. Як чула, што пра яе гавораць, зiрнула то на Лiтавара, то на свякроў, падхапiла абедзвюма рукамi ружаваты аполец.

Калi ўжо далёка на печы за вянкамi цыбулi раставаў, трапечучыся i як адсвечваючыся ад вады, малiнавы пасак ад сонца, прыпазнiўшыся, прыйшоў Вайтовiч. Хату паспелi падмесцi i, як на свята, пасыпаць сухiм, што сеяўся з рассохлага кошыка, перамерзлым жоўтым пяском. Толькi каля задняй сцяны стаяла яшчэ балея з пухкiмi зеленаватымi кiшкамi. Алеся, прысеўшы на кукiшкi, абiрала з кiшак здор, атрасала яго з нажа ў вялiкi чорны чугун.

Вайтовiч даў «дзень добры» i, прыглядаючыся да чужых у хаце людзей — Iмполя са старым малацьбiтом, — падышоў да стала, выняў з кiшэнi кантовую, з доўгiм рыльцам чарнiлiцу i скручаную ў трубачку паперу. З яе выкацiлася i пабегла па стале доўгая, як верацяно, драўляная ручка.

Вайтовiч злавiў яе на краi стала i пачаў расшпiльваць свой жоўты з сiвым каўняром i апухай кажух, азiраўся на сцяну, дзе яго павесiць.

— Во сюды!.. Дайце ж я павешу… — выцiраючы аб ручнiк свае мокрыя, тлустыя рукi, да яго падскочыла Алеся.

— Ты думаеш, я такi няўпраўны, га? — ён зняў з галавы суконную, у клiны, кепку, абгладзiў абедзвюма рукамi свае рэдзенькiя, выкачаныя, як у малога дзiцяцi, валасы. — Нябось, яшчэ маху не даю, панечку мой…

Алеся, наткнуўшыся на яго вострыя, раз’ятраныя вочы, адступiла назад.

— А ты, гляджу, яшчэ паспраўнела, — ён змераў яе касаватым вокам з ног да галавы.

— А чаго ж… Во, пры двух мужчынах, — засмяялася Алеся, прыжмурваючы левае вока i азiраючыся на Iмполя i старога малацьбiта.