Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

«Харошы ён», — падумала сама сабе Алеся, але сказала другое:

— Каб хоць акрыўся, а то находзiшся…

— Цi першыня мне, — Iмполь жменяю згроб ячны колас.

— Не заракайся, — яна ўзiралася на яго твар. Шызы дымок пылу зацерушыў яму шорсткiя густыя бровы, чарнявы нявыгалены пушок на скулах нiжэй вачэй, круглы кончык носа.

Ён злавiў гэты позiрк i, ужо асмялелы ў поцемку сяней, прыгарнуў яе да сябе.

— Нешта ты скоранька асвойтаўся, — сказала яна i моцна варухнула плячом. I ўжо нейкая злая, няпэўная ўвайшла ў чадную, з закрытым верхнiкам, хату.

— Каб хоць комiн адчынiлi, а то задыхнуцца можна, — яна кiнула вокам на палок, дзе ляжала старая — вочы ў Мондрыхi былi заплюшчаныя, толькi на жоўтай руцэ, што высунулася з-пад коўдры, варушыўся крывы, сагнуты ў кручок палец.

За ноч на вокнах мароз навыцiнаў абынелага i вострага, як асот, лiсця. Зморшчаным слiзкiм смаўжом з рамы на счарнелую ад вады шуфляду споўз тоўсты лёд. З боку шыбы, дзе адлушчыўся кiт, холад выдзьмуў на шкле доўгую з крывымi iкламi шчылiну. Удзень праз яе можна было ўбачыць кавалачак свету: выплецены з яловых тычак плот, дробнае абынелае галлё вiшнi, сiвую, залапленую куском iржавае бляхi сцяну чужога гумна.

Яшчэ не развiднелася. У хаце пад жаўтаватаю, нябеленаю столлю ў косых, з дробнаю расою смалы, сучках вiсела лямпа з шкляным «магазынам» — на вокнах, пералiваючыся залатою лускою, блiшчаў лёд.

У верхнiх, ужо трохi змакрэлых шыбах пачынаў сiнець, займаючыся, познi зiмовы дзень.

Мондрыя выпалiлi ў печы. Толькi нямая, з аб’еханаю на адно вуха хусткаю, ставiла за цёплы бок печы цяжкiя, на вядро вады, чыгуны, каб было чым абмыць удзень ужо асмаленага i паскрэбенага япрука, што будзе ляжаць на драбiнах, задраўшы ўгору пруткiя ногi, з абкураным каменем у разяўленым лычы.

Сярод хаты, блiжай да парога, стаяла, прыгатаваная для кiшак, балея. Адзiн да аднаго шчыльненька цiснулiся цабэркi — высакаватыя, з паржавелымi абручамi — на кроў i памыi.

Седзячы на кукiшках каля падзёўбанае калодкi, стары малацьбiт вычэсваў з ружаватага алехавага палена кароткую затычку. Iмполь, адзеты ў руды, што астаўся ад Алесiнага Радзiвона, суконны паўшубак з кароткiмi зморшчанымi рукавамi, тачыў пляскатым напiльнiкам швайку.

Пускаючы перад сабою рэдзенькi сiвы мароз, што пакацiўся на пустыя цабэркi, у хату ўвайшоў Мiця. У абсiвераным каля рота каўняры раставаў, пералiваючыся, iней. Маладою крывёю чырванелi ад свежага холаду здароўчыя, гладкiя, як у дзяўчацi, шчокi.

— Лiтавары вунь даўно смаляць, — сказаў ён, здымаючы цёплыя, пашытыя з кажурыны рукавiцы. — А вы нешта познiцеся.

— Цi я ж iм не казала, — на палку запэрхала сухiм кашлем i цяжка засапла разяўленым ротам старая Мондрыха.

— А вы, цётка, што гэта? — Мiця, абыходзячы балею, зiрнуў туды на палок, дзе пад злямцаванай, пашытай з чырвоных радзюжак коўдрай ляжала Мондрыха.

— Хварэю, Змiтрычак. Можа, мой i канец прыйшоў, — сказала i зноў заграла хворымi грудзьмi старая Мондрыха.

— Кадук яе не возьме. Яшчэ, можа, нас перажыве, — цiха, каб толькi ўчуў Мiця, вымавiла Алеся, азiраючыся на палок.

Усiм зрабiлася нiякавата. Адно нямая, нiчога не чуючы, мяла ад калодкi ў памялешнiк лёгкiм венiкам ружаватыя, начосаныя старым малацьбiтом трэскi.

— Дак, можа, пойдзем, га? — затрапятаўся стары малацьбiт, каб як перабiць гэтую нiякаватасць. — Чуеце, хлопцы?

Ён падышоў да праснiцы, вышмаргнуў пасму лёну, працягнуўшы праз разяўлены рот, накруцiў на тоўсты канец затычкi.

Iмполь вырваў убiтую ў калоду сякеру.

— Вы ж, мужчынкi, пэўна, без мяне абыдзецеся, — скрывiла галаву набок i зачырванелася Алеся. — Я ж надта баюся…

— Ну, глядзi, а то заколем, ды не таго, — прыпынiўся перад нiзкiм вушаком Мiця, першым выходзячы з душнае хаты.

— Яно бывае i так: цаляеш у варону, а пападзеш у карову… — стары малацьбiт нацягнуў на вушы авечую шапку i, раптам паменшаўшы ў ёй, схаваўся ў настылай за ноч цемнаце сяней.

На дварэ блытаўся сiнi калючы туманец. Недзе на абынелай бярэзiне крычала, нiбы iкала, падавiўшыся косткаю, варона.

У шарым поцемку бялелiся абсыпаныя вострым iнеем дрэвы. Усё выдавала нежывым: кусты нiзкага прысаддзя, агрэсту, дзе рэдкага каля плота палыну — усё, здаецца, вырасла з лёду, як кветкi на шыбах.

З неба церушыўся халодны i крохкi, як шкло, холад. Над страхою цяжкiмi драцянымi карункамi дрыжала абынелая павучына.

За далёкiм плотам пыхкаў, падскокваў, як ад пораху, жоўты агонь — Лiтавары ўжо смалiлi япрука, адтуль быў чуваць нечы тоўсты вясёлы голас.