Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Вочы адбiраў белы нежывы абшар поля — у iм гiнулi, злiваючыся ў адно, далёкiя груды i лагчыны. Толькi дзе на межах чарнеў корч дзiкае грушы ды радкамi стаяў спруцянелы быльнiк.

На другi бок вёскi на стромым грудзе насупiўся сiвы хвойнiк, перад iм, як мядзведзь на заднiя лапы, уставаў абсыпаны снегам прыгнуты ялавец. Нiжай, перад сiняватаю смугою голага алешнiку, каля рудое, не ўкрытае снегам асакi, каля сцяны шапаткога троснiку, па белым абрусе поплава, выкручваючыся чорным вужом, паўзла рэчка.

У недагледжаных, што спускалiся да рэчкi, садах, каля паўсыханых ад старасцi слiвак, у жаўтлявых дубцах збэрсанага малiннiку, пырхалi надзьмутыя, з ружаватым, як аблiтым цёплаю крывёю, воллем птушачкi, з лускам дзяўблi падмерзлыя салодкiя пупышкi.

Пахла горкiм дымам ад сырых алехавых дроў. З нейкага надворка быў чуваць востры стук сякеры — нехта ўжо даставаў з-пад белае коўдры снегу назапашаны на зiму i скiданы ў горбу ялавец.

Шоргалi драўляныя, абкарэлыя цестам лапаты, на якiх яшчэ, можа, учора саджалi ў печ хлеб. Ад хат да гумнаў глыбокiмi раўкамi цягнулiся сцежкi, упiралiся ў хлявы i прыбiральнi, выбягалi на вулiцу — вузенькiя, улукаткi, сцежка там была пратаптана яшчэ шараю ранiцаю, калi бегалi да калодзежа па ваду, адзiн за адным, стараючыся патрапiць у чужы след.

У людзей была радасць ад гэтае лёгкае, як забаўка, работы, ад першага зiмовага холаду ў рукi, ад гаспадарскага клопату, спадзявання, што не вымерзне жыта, што як перад калядамi мароз — так i пад кустом авёс.

Лiпкiм i танюткiм, як павучына, звонам трымцеў, дзiлiнькаў медны, прывязаны да кольца пад гладкаю дугою званочак. Нехта ехаў у чорным вазку за вёскаю, каля пустое цiхае шашы, пад карычняватай навiссю карэлых бярэзiн.

Чуючы лёгкую дарогу, задзiраў голаў i фыркаў каштанавы конь з выцвiлаю нястрыжанаю грываю i звязаным у тоўстую куклу цёмным хвастом. Лёганька падкiдваў спрасаваны капытамi снег. З раздзьмутых злых ноздраў на вузлаватыя каленi чмыхала i разыходзiлася, збэрсаная нагамi, гарачая пара.

Было нешта вясельнае ў гэтай лёгкай быстрай хадзе каня, у слiзганнi спрытнага. ганарыста падкручанага спераду вазка, у фурмане, што фанабэрыста, трохi адкiнуўшыся назад, сядзеў на цвёрдай лаўцы: на спiне ў яго чырвоным атласам гарэла падкладка ў адкiнутым башлыку рудой суконнай буркi.

Маладзiца ў шарай, як попел, хустцы вынесла з хаты на абкуранай бляшанай засланцы пазмятанае з пяском смецце, сыпнула яго за плот на чысцюткi снег пад белаю, як ад кветак ва ўрадлiвы год, маладою грушай i спынiлася каля парога, учуўшы дробнае чыстае дзiньканне медзянога званка. Студзячы белыя без панчох ногi, пастаяла на сухiм каменi, спомнiла нешта сваё, маладое, вясельнае i, прыкрыкнуўшы на курэй, што пазбiралiся тут, каля парога, схавалася за счарнелымi дзвярмi ў нiзкiх сенцах.

Гайдануўшы на дрэве вяршок, з якога слупком зацерушыўся i доўга вiсеў, асядаючы, сыпкi снег, сюды, пад грушу, зляцелi хiтрыя вароны, шукалi ў шарым смеццi жоўтую, звараную ў квасе костку.

Але квасу яшчэ нiхто не варыў. За хлевушкамi на гародах ляжаў яшчэ нярушаны снег, яшчэ не было вiдаць здратаванага нагамi i чорнага ад перапаленай саломы месца. Яшчэ нiхто не калоў ужо даўно абмацанага рукою i зважанага на вока свайго парсюка, што вырваў у лычы дрот i каторы ўжо дзень рые ў хляве гной.

Усе чакалi праўдзiвае зiмы з гэтым белым снегам на плоце, на маладой яблыньцы, якi бачыш, глянуўшы ў акно за грабеньчыкам першага лёду, што вырас у куце на нiжняй шыбе.

Але ўжо сёння, топчучы i падбiваючы чорнымi валёнкамi пухкi, што яшчэ не злёгся, сiняваты снег, праз чужыя пляцы Алеся бегла да бацькi пазычаць швайку. Сваю, вывернуўшы ржавыя цвiкi з карытца, што стаяла ў стопцы, нiяк не знайшла.

Мiнуўшы доўгае, на двое дзвярэй, гумно, ад якога пахла пераляжалаю гаркаватаю саломаю, Алеся ўбачыла бацьку з Мiцем — яны, пэўна, збiраючыся даставаць картоплi, стаялi каля белай, насунутай вострьм ражком, як бабская хустка, стрэшкi паграбка. На расчышчанай ад снегу стракатай зямлi бокам ляжаў лазовы кошык з накiнутым на яго рудаватым салявым мяшком.

Алеся пераступiла адчэплены з аднаго калка i адкiнуты набок дрот, якiм быў абгароджаны пограб, каб не ўбiлiся карова цi конь, i здзiвiлася:

— Ой, вы ўжо картоплi дастаяце?

— Ага… Можам i табе з кошык пазычыць, — Мiця згроб пад стрэшкаю сухi, прыложаны каменем картаплянiк, адкiнуў заплеснелыя дошкi — з пограба дыхнула сырымi, спацелымi картоплямi.

— Вы мне лепш швайку пазычце, — Алеся схавала пад каптан да цёплых грудзей свае голыя настылыя рукi. — Свае, каб на яе лiха, не знайшла.