Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Едкiм, удушлiвым дымам па вёсцы распаўзлася чутку, што яна, Алеся, бярэ прымака. I чаго толькi не выдумаюць, не прыкладуць. Плешчуць усё, што старая Мондрыха не апiша зямлю. А можа, праўду гавораць?

Паўвалокi зямлi раздзелена на тры часткi: тры гектары запiсаны на яе, на Алесю, шэсць — на iх, свякроў з залувiцаю.

Бацька галаву меў, калi радзiў яшчэ тады, як памёр Радзiвон: «Зямлю запiшы на сябе, а гэтым дзвюм вашывым скажы, што будзеш даглядаць да смерцi». Дурная была — не думала заўчасна пра гэта.

Алеся ляжала з адплюшчанымi вачмi, узiралася ў гэтую цемнату, што мiтусiлася, як мiтусiцца пыл у слупку сонца, i, здаецца, блiшчала, адлiваючы дробнаю лускою золата.

Да грудзей падступiла ўдушлiвая гарачыня. Алеся скiнула з сябе цяжкую коўдру — зарыпеў стары раз’еханы ложак, разбудзiўшы, мусiць, Iмполя, а можа, ён не спаў.

— Ты не спiш? — цiхенька спытаў ён вясёлым, як выспаным, голасам.

— Не, не сплю, — сказала яна, раптам зарадаваўшыся. I ўчула, як там, упоцемку на зямлi, зашастала салома, а потым па глiняным таку зашоргалi босыя ногi.

Каля ложка забялела Iмполева сарочка.

— Цi-i-i, — зашаптала яна, ловячы яго рукамi за плечы, за шыю. — Старая не спiць.

I, ужо тулячыся да яго цёплых расхрыстаных грудзей, прызналася:

— Божа, чаго я толькi не перадумала пра цябе.

— Чаго ж?

— Во, нацешышся i кiнеш… Пойдзеш са сваiм старым другую шукаць, — i яна задыхнулася, чуючы, як ён мацней горне яе да сябе. — Але боская воля… А мне добра з табою, любенькi, мiленькi мой!..

— I мне…

Счакаўшы, ужо спакойная, яна злавiла губамi яго вуха, сказала:

— Зямлю заўтра апiсваць буду. Зямля будзе ў нас з табою. Ты чуеш, Iмполька?

Ён маўчаў, толькi цiхенька соп, дзьмухаючы гарачынёю на яе руку. Кучаравая казытлiвая лагчынка яго грудзей спакойна i роўна то падымалася, то апускалася зноў. Алеся здагадалася, што ён спiць — моцна, глыбока.

На печы зашлупалася анучамi, застагнала старая Мондрыха:

— Алеся, цi чуеш? Алеся!

— Чаго вы там?

— Падай вады. Мне нешта нядобрыцца. Цi не захварэла я? Смажыць мяне.

Алеся, штурхануўшы Iмполя, ссунулася з ложка, разводзячы рукамi цемнату, пайшла да печы шукаць вядро. Там ужо ўчула, як зашастала на зямлi салома — Iмполь цiхенька, як кот, шмыгнуўшы з ложка, укладваўся на разасланай саломе каля старога Ладзiмера.

Нарваўшы змену пагоды, сцiшэў, улёгся вецер.

I з сiвага, трохi жаўтлявага, як зляжалая воўна, неба дробнаю маннаю зацерушыўся снег. Зашоргаў па сухiм, сатлелым каля плота лiсцi, жвiраватым пяском сек па платах i сценах будынкаў. Потым, пагусцеўшы, закурыў, як пытляванаю мукою, легкiя ўчарсцвелыя сцежкi, насеяўся ў грывы чырванаватай травы, пабялiў на старых, даўно не перакрываных стрэхах карычневы падсушаны мох, абвеяў з аднаго боку тоўстыя камлi дрэў, шарыя з аблушчанаю карою жэрдкi ў плоце.

Закручваючыся за вуглы будынкаў, на першай парошы дробным ланцужком лёг цiхi кашачы след. I на круглых каменнях, што ляжалi каля шчарбатых, падзёўбаных сякераю парогаў, ужо натапталiся крохкiя аплаткi снегу.

Пачало сутоньвацца — свет зацягнуўся жаўтаватай каламутнасцю. Пацяжэлi i паплылi, пераварочваючыся i дыхаючы холадам, снегавыя хмары. Густа, быдта з арфы, пагнала косы, вялiкi снег.

Лёгкiм пер’ем круцiла за хатамi, паднiмала да страхi, шарахцела па сцяне. Цёмным роем вiло каля акна ў зацiшку.

Пачало раптоўна цямнець ад абложных снегавых хмар, блiзкага вечара. Каля стрэх запырхалi, затрапяталiся вераб’i, шукаючы сабе начлег.

А верасаўцы яшчэ тапталiся каля хлявоў i гумнаў, упраўляючыся нанач. Прыпазнiўшыся, варочалiся ў хату ўжо стракатыя ад снегу. У цяпле ён скоранька раставаў, пералiваючыся дробненькаю расою на жоўтых абкураных вусах, на касматых бровах.

Цёмнаю сцяною за вокнамi стаяў першы зiмовы вечар. Нязвыкла рана ў хатах запальвалiся лямпы i газоўкi.

Сярод ночы пачало падмарожваць — снег зрадзеў i сеяўся, як праз сiта, сухi i лёгкi. Цiха асядаў упоцемку, шапацеў, нiбы праз сон.

За ноч патаўсцелi ўсланыя гэтым лёгкiм пухам тонкiя старыя стрэхi гумнаў i хат. Мякка i чыста было на забруджаных учарашнiх сметнiках, каля заседжаных вуглоў выплеценых з пачарнелай лазы цi струхлелае саломы прыбiральняў.

Высокiмi ганарыстымi каўпакамi снег сядзеў на рассохлых слупках у плоце, белымi вужамi выкруцiўся на тоўстых суках дрэў, пухкаю ватаю начапляўся на калючы дрот, белым вывернутым кажухом накрыў падвязаны куст божага дрэўца ў гародчыку.

Як ад прэснае блiзкае вады наранкi запахла сырым першым снегам.