Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

— Уга, як сёння Франак стараўся!

— Дзе вы бачылi, i ёд прынёс, i мацеру паклiкаў.

— Цi не ўлюбiўся?

— Ты глядзi, дзеўка!..

Алеся толькi чула, што, нiбы ад агню, пякуць шчокi, але маўчала, бо дзе ты перагаворыш языкатых баб: ты — слова, яны — два.

А перад сном, сцiшыўшыся ад першае маладое гарачынi, думала пра асаднiкавага сына i аж млела ад перапалоханае, трапятлiвае радасцi, што заўтра зноў убачыць яго.

I не магла заснуць, растрывожыўшыся ад мысляў i баючыся ружавата-сiняе маланкi, што, разарваўшы чорную духату ночы, сiнiм бляскам апальвала вокны, бярэзiну на вулiцы, шарую страху суседняе хаты з пабеленым комiнам, i зноў удушлiвая цемната, як вялiкiм чыгуном, накрывала ўсё — блiзячыся, пачынаў грукатаць, нiбыта цяжкi наладаваны воз на бруку, глухi пярун.

Свет рабiўся ясны, калi назаўтра, распагоджанаю ранiчкаю, Алеся выходзiла на пясчаную, падзёўбаную дажджом дарогу, паабапал якой лавамi палёг руды, дзе жаўтлява-зялёны лён з цвёрдымi спелымi галоўкамi, калi з невысокага грудка бачыла чырвоную чарапiцу Грабянкавага млына, возера, што, разлiўшыся цяжкiм растопленым волавам, стыла ў вянку сiвых вербаў i навiслага грываю густога аеру, дарогу, абсаджаную старымi карэлымi яварамi ў блiшчастым, як бляшаным, лiсцi, усю Грабянкаву асаду — з гумном, стайнямi, з мураваным атынкованым домам, што хаваўся па вокны ў кучаравым садку, дзе кожны раз пасвiствалi шпакi, мусiць, шукаючы неабабранае дзе цёмнае вочка пераспелае вiшнi.

Там недзе быў Франак. I старая асаднiчыха, седзячы на ганку i адганяючы ад сябе рахманых вос, абiрае i рэжа ў вялiкую палiваную мiску паабтрасаныя ветрам за ноч белыя сопкiя папяроўкi.

Алесi здавалася, што ў асадзе было нейкае iншае ад верасаўскага, пекнае, вясёлае жыццё. I нетутэйшае, далiкатнае хараство бачыла Алеся ў гэтым высокiм Франаку, што прыходзiў на поле, заўсёды зачасаўшы набок густыя з выцвiлым чубком валасы, трымаючы пад пахаю тоўстую ў палатняных вокладках кнiжку.

Якiмi гадкiмi i брыдкiмi здавалiся пасля яго верасаўскiя хлопцы, што, панапiваўшыся на вечарынцы, смаўжом лiплi да яе — маладое, пудкае дзяўчыны, — гаворачы пра нешта дурное, i ад iх пахла гарэлкаю i едкiм, як атрута, потам.

Дзiкаю маладою авечкай, якую першы раз выганяюць з хлява, пераскоквала яна цёмныя сенi, дзе змакрэлыя ад доўгае, аж да звону ў вушах, полькi верасаўскiя кавалеры падпiльноўвалi дзяўчат, ловячы ў распасцёртыя рукi i цягнучы ў затхлы ад мышэй i кiслага курачага цеста кут.

Пудзiлася яна i Франака, калi праз год стрэла яго ў Дварчанах, iдучы з дзяўчатамi на фэст: нясла свянцiць перавязаную чырвонаю стужкаю жменьку жытнiх каласоў, перамешаных з пераспелым, у звонкiх галоўках, лёнам i ўбраных калiвам бурачковай васiлькi, пахкае малiсы i халоднымi лiловымi вяргiнямi.

Яна аж знiякавела, калi, падняўшы вочы, раптам убачыла яго на вузенькiм, дзе i не размiнешся, вымашчаным цэментовымi плiтамi ходнiку.

Даўшы «дзень добры», ён нават прыпынiўся, пагладжваючы рукою свой злiнялы, падкручаны ўгору чубок. Спынiлася i яна, стаяла, як сама не свая, чуючы, што дрыжыць, нiбыта ў жменi птушаня.

Схамянулася, што брыдка стаяць з хлопцам, што яна гонару не мае, i пабегла даганяць дзяўчат. А тыя, не азiраючыся, знарок ганарыста i моцна смяялiся, каб перабiць сваю зайздрасць. Потым, калi адышлiся, калi Франак быў недзе далёка, не стрывалi, не тоячы злосцi, загаварылi пра яго:

— Ты глядзi, якi далiкатны…

— Дзiва што — асаднiк, вучоны…

— А што? У яго шапка звалiцца, калi павiтаецца з намi?

Алеся ведала, што дзяўчат бярэ зайздрасць, не адбрэхвалася, думала пра сваё — дурная, нашто ўцякла, хiба ён з’есць, але i ўспакойвала сябе: цi ж патрэбна яму вясковая — ён знойдзе вучоную ды багатую. А што загаварыў, даў «добры дзень», то i праўда ж — хiба шапка звалiцца.

З гэтага дня стаў яшчэ больш спамiнацца Грабянкаў сын, колькi перадумала пра яго, кожны раз усё перад сном, просячы ў бога, калi ажэнiцца, каб брыдкую ўзяў, бо пры харошай забудзецца пра яе, пра Алесю, — жонку любiцьме.

Смеху варт, але гадоў колькi во гэтак цiхенька i зводдаль сама дзеля сябе любiла асаднiкавага сына, выдумляла, як у нейкай забаўцы, як жыцьме з iм, усё бачыла сябе ў той асадзе, у белай мураванцы, што, хаваючыся па вокны, стаяла ў кучаравым садку.

Покуль не стрэлася з iм, ужо жанатым, якраз у тую восснь, як хварэла нябожчыца мацi i Алеся прыйшла ў Дварчаны купляць лякарства.

Выйшла з аптэкi, таго ашалёванага i афарбованага ў сiнi колер дамка, што i цяпер стаiць у глыб двара за нiзкiм i рэдкiм плотам, i ўбачыла Франака: ён, ужо нейкi сталы, распаўнелы, вёў пад ручку сваю жонку — маладое прыгожае дзяўчо, з тоненькiмi i доўгiмi, як жэрдачка, нагамi. На галаве ў яе сядзеў трохi набакiр i хаваў адно вока чорны капялюшык з белай перынкай, кругом шыi абвiўся руды лiсовы каўнер, вышчарыўшы вострую мызу.