Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

То на выгане палатно белiць: стаўшы на коленкi, сцягвае яго, ужо сухое, скручанае ветрам, складваючы ў гармонiк, каб зноў утаптаць у рэчку пры плыткiм, ружаватым ад дробных каменьчыкаў беразе, дзе клубком уюцца i точацца ў жвiр шарыя з белым радком пацеркаў вераценнiцы. А нечыя чужыя дзецi з белымi i тоненькiмi, як снiткi, ножкамi, выбегшы з рэчкi, пераскокваюць цераз палатно. Каторы наступiць на шары пас, што слiзгае па натапыранай траве, кульнецца, як сноп, падхопiцца i ўцякае, задраўшы голаў ад вялiкае, аб’еханае на вочы шапкi, — толькi на палатне цямнее яго мокры след.

Алеся баiцца, што палатно ўзяленяць, i, выламаўшы крохкi, у карабатых i лiпучых лiсцiках, алехавы дубец, бяжыць за дзецьмi, а ногi — як не свае: млеюць, аднiмаюцца, i яна прачынаецца — змэнчаная i мокрая ад поту.

А сёння абудзiлася ад свайго крыку, прыснiўшы, што парэзала сярпом руку — усе пучкi, да самае косцi, i мезены палец толькi на скурцы вiсiць.

Здаецца, жнуць яны з мамаю жыта, як гэта было да хутароў, на тым шырокiм, у трэцiм палетку, шнуры, каля Свайго Кута.

У разоры, на свежым пруткiм iржышчы, што пахне сырою саладжаваю саломаю, каптурком стаяць абвешаныя палатнянаю полкаю арэхавыя трыножкi — там у цяньку вiсiць прывязаная вяровачкамi за лучок палатняная калыска. У ёй малы Змiтрык.

Покуль дзiця, сапучы ў нос, цiхенька спiць, мама стараецца болей нажаць: заняўшы шырэйшую постаць загона, шморгае, не разгiнаючыся, сярпом, кладзе, падтрымлiваючы iм пад шапаткiя каласы, тоўстыя жытнiя жменi на разасланае сырое перавясла. Толькi ўлучыць час, тужэй зашмаргнуць ссунутую дзюбкаю на вочы ды раз’еханую хустку.

А яе, Алесiн, шнурок расце, даўжэе. Звесiўшыся цяжкiмi каласамi, у якiх дзе-нiдзе чорным вугольчыкам сядзiць спаленае маланкай зярнятка, жыта пагойдваецца, шапацiць, як растрывожаныя мурашкi.

Алеся ловiць вострым, надоечы толькi, мусiць, назубленым у каваля сярпом слiзкае, абвiтае бярозкай жыта, бярэ яго зверху не надта спрытнаю леваю рукою i, трохi заламаўшы, цягне да сябе серп.

Спяшаецца. Забыўшыся, ловiць спярша не сярпом, а рукою гэтае жывое, што ўцякае з пальцаў, жыта. I шморг сабе па руцэ, па ўсiх пучках.

Але болю, здаецца, спярша i не ўчула, толькi скрыгат сярпа, што дайшоў да косцi. Падняўшы руку, убачыла аблiтыя лiпкаю крывёю пальцы, той мезенец, што вiсеў на адной скурцы, i заенчыла, ужо, мусiць, прачнуўшыся i чуючы, як ад болю млела ўся левая рука i шчымеў той самы, папраўдзе некалi парэзаны на жнiве левы мезенец — на якiм яшчэ цяпер жылаватым шнурком уздуваецца нарасць.

— Чаго гэта ты? Чаго?.. — спытала з печы, абудзiўшыся цi не задрамаўшы, старая.

— Прыснiцца во нешта, хай крые бог, — сказала Алеся, а перад вачыма стаяў усё яшчэ той адрэзаны сярпом левы мезенец.

— Перахрысцiся, злое ад сябе аджанi. Ты чуеш?

Алеся, душачыся ад нейкае цяжкае сапрэлае гарачынi, ссунула з сябе радзюжку, скоранька перахрысцiлася i, выцiраючы з лоба расу лiпучага, як тапалёвы сок, поту, зноў падумала пра гэты страшны сон: на добрае ён снiцца цi на благое.

Заснуць ужо не магла. Глядзела ў сiняватае, нiбы застаўленае крыгай лёду, акно, чула, як, бэрсаючы разасланую на зямлi салому, салодка цмокаў губамi, мармытаў, не разбярэш што, Iмполь, як недзе драпаўся, лезучы па сцяне на гарышча, кот. Свайго ў Мондрых не было — прыходзiў чужы, Лiтавараў.

З тонкага шнурка памяцi слiзкiмi пацеркамi сыпалася ўсё тое даўнейшае, калi яна папраўдзе парэзала сабе палец на жнiве ў асаднiка Грабянкi, ходзячы разам з верасаўскiмi маладзiцамi i бабамi да яго на заработкi i жнучы пераспелы ячмень.

Лета тое было грымотнае: пярун забiў на возе са снапамi Грабянкавага парабка, што звозiў з поля жыта. Уцякаючы ад невялiкае, набрынялае дажджом сiвае хмаркi, ён паспеў ад’ехацца з iржышча на сценку: раптам, зашыпеўшы, мiльганула i, зламаўшыся, уткнулася ў воз нагрэтая да чырванi страла. Востра, нiбы працiнаючы ўсiх, ляснуў пярун — адно казыталася камарыным звонам i звiнела нудна ў вушах.

Спуджаны конь турзануў убок з дарогi, сцялежыўшы i перавярнуўшы туга сцiснуты рублём воз. На зялёную, аброшаную дажджом мураву выкулiўся, як мяшок, ужо нежывы фурман: на скронi, каля абсмаленых сiвых валасоў, з невялiкае, быдта як працятае чым вострым, раны сачылася кроў.

Пасля гэтага Алеся стала баяцца грому — робiцца як сама не свая, аж ад памяцi адходзiць, калi ўбачыць, што збiраецца хмара i пачынае блiскаць сiнявата-ружовая маланка. I нiколi не сядзiць адна ў хаце, уцякае да людзей.

Да асаднiка дажынаць ячмень пасля таго здарэння яна не пайшла б, але цягнула тое, пра што не толькi чужому, нават сабе прызнацца баялася: брыдка было каму сказаць, што бегала туды, каб убачыць асаднiкавага сына — рослага, са смуглявым далiкатным, як у дзяўчацi, тварком, Франака. Туга падпяразаны плеценай рыпучай папружкай, у сiняй з белым каўнерыкам i зашнураванай на грудзях тэнiсцы, з кнiжкаю пад пахай, ён заўсёды прыходзiў да жней.