Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

А чэмер, пэўна, ёсць у таго даўнейшага знахара, да якога яшчэ бегала шукаць лекаў Алесiна мацi, прыносячы дадому то бутэлечку загаворанае вады, то пучок зёлак. Жыве ён у Ахонах: блiзенькай — усяго толькi пераскочыць лагчынку — ад Прылуцкiх хутароў вёсачцы. Покуль Iмполь будзе капаць мел, яна i ўправiцца збегаць.

Алеся падсунула блiжай пад яму счарнелы, падплецены лазою стары кошык, паглядзела, як Iмполь вострым, абслiзганым капачом дзёўб тугi, зляжалы мо вякамi мел, адкалупваў па калiве, лезучы глыбей у яму, дзе мел быў мякчэйшы. Над iм цяжкаю глыбаю навiсаў падкопаны бераг.

— Вой, капай тут, не лезь глыбей, няхай крые бог, — сказала яна, памаленьку вылазячы i чуючы, як невядома чаго балiць крыж.

— Вот не бойся!

— Ага, скажаш… Я ж пайду… Дык ты ўжо глядзi не лезь глыбей.

— Людзi ж во лезуць. А тут з берага будзем калупацца, — i, кiнуўшы на абсыпаны жоўтымi каткамi куст вербалозу свой шарачковы пiнжак, мацней зацюкаў капачом у глухой, глыбокай яме.

«Вот якi», — крышку зазлавала Алеся i, абыходзячы панурага каня, што жаваў з мяшка хрумсткi авёс, скiравала на пустую палявую дарогу, што каля маладога акрыялага жыта ўжо займалася дробнаю, як расада, травою.

За сiваватымi, як высушанае сена, грудамi чарнела голым карычняватым прысаддзем вёска. Збоку ад яе сiнеў лес, як падрэзаны груд з мелам, белаю пасмаю цягнуўся стракаты бярэзнiк.

Алеся пайшла, заварочваючыся ад ветру i чуючы, як ён пахне ўжо нагрэтаю кiслаю зямлёю, маладым жаўтлявым, мусiць, прыпрэлым жытам. Падпарвала, як збiраючыся на дождж.

У лагчынцы пры лужку, што зазелянеў нiзкаю дзяцелiнкаю i жаўтлявым па леташняй траве мохам, дзе ўжо серабрыўся пацеркамi каткоў шары вербалоз — у iм цёплым гудам звiнелi пчолы, — бегала, наставiўшы чубок, кнiгаўка. Падняўшыся з крыкам, вiлася над Алесяю.

Яе востры расцяжны крык нейкiм болем зашчымеў у Алесiнай душы, нагадаў даўняе маладое лета, калi на балотцы цвiла белымi кутасiкамi конская цыбуля i гэтаксама каналi ад крыку, адводзячы ад свайго плыценькага, з чатырма стракатымi яечкамi, гнязда, чубатыя кнiгаўкi.

I Алесi спомнiлася, як пляла з гэтае цыбулi высокiя, стаўбунаватыя капялюшыкi. Сядзела пры зялёным, у жаўтлявых хвосцiках, ялаўцовым кусце i, разамлеўшы на сонцы, заснула. Прачнулася ўжо ад пякучага, як агонь, болю. Падумаўшы, што гарыць, адкрыла вочы i ўбачыла над сабою чорны i няголены твар старога Мондрага — ён з усяе моцы сек Алесю пужкаю па босых нагах. Яна, яшчэ ўсё нiчога не цямячы, падхапiлася i тады ўбачыла, што няма нiдзе таго страшнага пажару, а кругом яе млосны ясны дзень з выцвiлым небам, зялёнае, абсыпанае, як камячкамi ваты, конскаю цыбуляю балотца, трывожны крык кнiгавак i што недзе, напэўна, убiлася ў шкоду яе дападная, ненаежная карова з лысаю цялушкаю.

— Я тэ пасплю, я тэ дам! — стары Мондры, як на яго брахалi — Тэкала, яшчэ прыпусцiўся за Алесяю, але ўжо, не дастаючы да ног, шлёгаў пужкаю па высокай лiловай мятлiцы.

Карова з цялём, паказваючы толькi свае спiны, чарнелiся ў далёкай лагчынцы — дратавалi Мондраву сенажаць.

— Ты мне сплоцiш, ты мне вернеш усё! — астаўшыся ззаду i блытаючыся нагамi ў высокай мятлiцы, гразiўся стары Мондры.

Як вострая стрэмка пад ногцем, у Алесi надоўга засела крыўда на Мондрых. I як толькi яна пайшла замуж у iхнюю хату? Чаму тады забылася пра гэтую пужку? Як яна не любiла iх усё жыццё. I iхняга Радзiвона нiколi за чалавека не мела. Божа, як ён быў ненавiсны ёй, калi яны пажанiлiся, калi ён кожнае божае ночы гэтак страшна хроп на ложку. А яна i вокам звесцi не магла, усё думала накласцi на сябе рукi. А хiба ж тое нявiннае дзiцятка душыла не праз iх, не праз Мондрых?

Можа, бог паслаў кару за тое нявiннае дзiцятка, што яе гэтак зачаравалi. Колькi ж яна адпакутавала за тую страшную хваробу! Хай карае i цяпер, але iх не будзе. Не! Бо ёй няма жыцця без Iмполя. I не будзе. Яны цi Iмполь— яна выбрала цвёрда, як адрэзаўшы, i ўжо назаўсёды.

Алеся ўчула, як макрэе ад гэтых думак спiна, як пацеюць рукi…

З-за грудка высунуўся i засвяцiў у вочы малады, ужо з першымi жаўтлявымi карабаценькiмi лiсцiкамi на вяршках, бярэзнiк. Каля яго шылася, захлёбваючыся ў каламутнай гразi, раз’езджаная, разбiтая калясьмi дарога — слiзкая ад леташняга счарнелага лiсця. На другi бок яе дрыжала i хiлiлася, паблiскваючы цёмна-зялёным шырокiм пер’ем, кусцiстае жыта. Над iм захлынаўся ад ветру жаваранак. Па шырокiм замежку цягнулася жардзяная загарадзь — на вiлаватых слупках ляжалi сухiя патрэсканыя жэрдкi. У раскiслую ад гразi вулiцу ўпiралася нiзкая, з маленькiм кутнiм акенцам i аб’еханаю, жаўтляваю ад моху страхою, першая ахонаўская хата. На ражках вiльчыка, разявiўшы жаўтаваты дзюбок i трапечучы растапыранымi крыльцамi, шчабятаў i падсвiстваў стракаты шпак. Дрыжала, адсвечваючы, яго зеленаватае волле. Ад вёскi пахла распаранаю гразёю i гноем. Алесi пад горла, пераварочваючы ўсё нутро, падкочвалася горкая млоснасць.