Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Нямая Еўка, як малое дзiця, нечым заняўшыся, нерухома глядзела ў столь, толькi высунутая з-пад коўдры рука шкрабла дошку палка.

Ваўчок, прысеўшы на кукiшкi, злавiў гэтую руку, сцiснуў яе ў запясцi сваiмi кароткiмi тоўстымi пальцамi. I раптам прыжмурыўся, сабраўшы каля вачэй павучыну маршчын, засоп носам, адсунуў далей коўдру — на згiбе рукi ў Еўкi стракатымi плямамi чырванеў трут.

— Мо шкарлатына якая? — цiкуючы сюды адным вокам, спытала Алеся.

— Не-е-е, — пакруцiў галавою Ваўчок, страсаючы зноў з цеменi на вуха абсмыканую пасму валасоў. — Падазрэнне тут на другое.

Нямая цяжка сапла разяўленым ротам. Як падбiтая пташка, падазрона касiлася на Ваўчка, калi ён адкiнуў з яе коўдру, загукала тонкiм вострым крыкам, паднiмаючыся i нацягваючы нiжэй на ногi караткаватую споднюю сарочку.

— Каб як гэта яна ногi паказала — цi няма там гэтай сыпкi? — азiрнуўся туды на печ, на старую Мондрыху, Ваўчок. — Але я i так бачу…

— Дак што ж у яе, — старая локцямi падсунулася на самы край печы.

— Я прызнаю тыфус, — Ваўчок злавiў над вухам касмык тлустых блiшчастых валасоў, закiнуў iх на цемя, прыгладзiўшы рукою. — Але не шкодзiла б, каб збадаў iншы дохтар. Тут з мяне помач слабая.

— Ах, божачка ты мой! — голас старое Мондрыхi перасох i змянiўся. — Так што ж мы рабiцьмем? Каб хоць якое лякарства?..

— Падстрыгчы яе трэба. Хвароба заразлiвая. Каб бронь божа… — Ваўчок спадылба глянуў на Алесю, не дагаварыў.

— Што ты кажаш? — адступiлася ад палка Алеся.

Пасля ўжо, выйшаўшы ўслед за Ваўчком на двор i прытупнуўшы на сучачку, што забурчала на яго, нiкога ўжо не тоячыся, перапытала:

— Кажаш, заразлiвая?

— Дзiва што — тыфус, — махнуў сваiм задзёртым i перакошаным набок брылём Марцiн Ваўчок. Доўга не зводзячы з яе твару сваiх вачэй, прыкмячаў, што яна цяжарная: на пакатым лобе, на верхняй падпухлай губе, у ямачцы падбародка распаўзалiся карычняватыя, як рабацiнне, плямы, выцвiталi вочы, iх марыў сон.

Яна, злавiўшы гэты пiльны зiрк, зацяла ад злосцi губу i адвярнула голаў. Чула, што ён, ужо забегшы з другога боку, гаварыў:

— Не шкодзiла б нямую дзе асобна палажыць.

— А дзе ж ты яе паложыш? — раптам спытала яна, зверху зiркнуўшы на Ваўчка.

— I проўда, дзе ты яе паложыш пры нашых хатах, — Ваўчок адапхнуў каленам веснiкi, схаваўшыся за частаколам, сказаў:

— А нямая будзе жыць! Я ўжо бачу — хвароба пайшла на спад. Толькi пiць ёй болей давайце, пiць!.. А так — жыцьме…

«Яна-то жыцьме, а як я во пры iх», — падумала Алеся ўслед Ваўчку, i нешта злое працяло яе.

Ён, ганарыста задраўшы голаў, як задзiраюць чамусьцi ўсе недарослыя мужчыны, замiльгаў пляскатаю, пасаджанаю набакiр кепкаю за рэдкiм, зеленаватым ад вясновае вiльгацi частаколам.

З-пад хлява нясло разварушаным гноем. Iмполь кiдаў яго на воз. Разганяючы на надворку курэй, што дзяўблi пры сцежцы зялёную шчотку маладое травы, Алеся борзда пайшла туды. Запрэжаны конь падымаў над цабэркам голаў, хрумстаў жоўтую сечку, перамешаную з ружаватымi пасечанымi картоплямi. Цярнуўшыся аб яго сiвую, у рэдзенькай валаснi храпу, Алеся падышла да Iмполя.

— Ты чуў, што Ваўчок кажа?

— Што? — Iмполь, узяўшыся за вушка, адцягнуў убок цэбар.

— Няхай крые бог — у Еўкi тыф.

— Дак што? — ён адкруцiў з вазовай ручкi канец сырамятных лейцаў, шлегнуў iмi па канi.

— Удурбаў сабе — што ды што? Пачакай, кажу, сказаць нешта маю! — крыкнула яна, iдучы ўслед за возам.

Ён прыпынiў каня, здзiвiўшыся, глядзеў на Алесю — выцвiлыя i падпухлыя яе вочы тамiла санлiвасць.

— Тыф жа ж — заразлiвая хвароба, каб i мы пад якую злыбеду не набралiся.

— А дзе ж ты дзенешся? Тут ужо нiчога не парадзiш, тут ужо як бог дасць…

— Да бацькi трэба iсцi нанач.

— Куды ты пойдзеш — людзi ж смяяцца будуць.

— Смех не грэх. Пасмяюцца ды сцiхнуць.

— Ну, рабi, як знаеш, — забягаючы наперад каню, ён адчыняў прымацованую рэхвамi да шула жардзяную браму.

— З табою пагаворыш… Ты во гэдак заўсёды, надзьмешся, як сыч… — i яна, ужо чуючы нязносную, балючую, як недаспелы нарыў, злосць, шуганула ў хату.

Злым прыплюшчаным вокам зiркнула на Еўку. Тая, разявiўшы перасохлы рот, захлынаючыся ад цяжкай задухi, гамтала нагамi, бэрсала коўдру. Падняла раскалмачаную голаў, скоранька скацiлася з палка i, не абцягваючы высока закасанае сарочкi, свецячы белымi, у павучыне лiловых жылак нагамi, подбегам пусцiлася да акна.

— Авой, ратуйце! — з печы шкрабалася, спускаючы Iногi на лаўку, старая Мондрыха. — Ах, божа лiтасцiвы, заб’ецца!

Але Еўка не дайшла да акна, пахiснулася i, як падцятая ў каленях, аб’ехала на сухi глiняны ток. Твар у яе збялеў, пасiнелi сцятыя губы.