Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

— Во, гляньце, цётко, яна яшчэ не верыць! — азiрнулася на старую Мондрыху Вольга. — Хiба не чула, што нямцэ iх выбiваюць?

— Ты ўжо, Вольга, абы-чаго не кажы, — Алеся зноў загрукала пранiкам, ганяючы пад iм скручаную на качалку палатняную сарочку. — Прыдумляеш…

— Чаму ж яна выдумляе? — старая, не могучы, на локцях падсунулася на злямцаваную падушку, зноў глыбока ўтапiўшыся галавою ў наляжанай яме. — Вуньдзека яшчэ ў бiблii пiшацца, што яны згiнуць. А тыя, што застануцца, пазбiраюцца ў адно месца, зноў на тую зямлю, адкуль прыйшлi…

— Куды кабыла з патрэбаю — туды i жарабя без патрэбы… I ты ўжо ведаеш, — не абярнуўшыся, сабе за плечы, сказала Алеся.

Старая аблiзала сухiя звялыя губы, i ў глыбокiх вачанiцах заблiшчалi крыўдаю яе слепаватыя вочы. Цi мо толькi здалося Вользе. У хату iшла нямая Еўка, яшчэ з парога на мiгi паказвала за акно, мусiць, на Вользiны вёдры, у цяжкай мiне крывячы свой твар.

— Вой, можа, i проўда хто вёдры панёс? — успляснула рукамi Вольга i вышмыгнула ў незачыненыя дзверы.

Трохi счакаўшы, прыбягалi глядзець Алесiну пражу Шайбакова Ганначка з Хрысцяй.

За сталом акурат палуднаваў Iмполь, прыйшоўшы з гумна — малацiў лубiн. Мiж лапатак на сiняй выцвiлай рубашцы цямнеў пот, на галаве завiвалiся ў стручкi мокрыя валасы. З жоўтай глiнянай мiскi, што паставiла на стол Алеся, пахла распараным гарохам.

Прысеўшы да акна, нямая Еўка адкусвала нiтку i, наслiнiўшы, тыцкала яе, не пападаючы, у слепаватае вушка тонкае iголкi.

Хрысця няўзнак зiркнула адным вокам туды, дзе сядзеў Iмполь, учула iзноў, як усё страпянулася ўсярэдзiне, разлiлося задушлiвай гарачынёю. Ужо нейкая як ап’янелая ад гэтай гарачынi, знарок моцна гаварыла, дзеля блiзiру мацаючы трохi падсохлую, ужо яснейшую сiнюю пражу, i чула ўсёю сабою там за сталом Iмполя. А ўсярэдзiне, як ад раптоўнага перапалоху, усё дробненька дрыжала, не счахшы, гарачыня апякла шчокi.

Нiбы ведаючы гэта, не азiраўся Iмполь. Толькi скоса паднiмаў вочы на зашклёны, абвешаны ручнiком абраз: там адбiваўся ясны лапiчак сонца, што ляжаў на глiняным таку, — яго тапталi спрытныя з доўгiмi зашнураванымi халяўкамi Хрысцiны чаравiчкi; парасонам кружылася вiшнёвая сукенка.

Счуўшы, як праз сон, нешта нядобрае, але яшчэ не дагадваючыся — што, Алеся павярнулася да Ганначкi:

— Надоечы Вольга новасць прынясла. Цi ж проўда, што ў цябе злодзей быў?

— Проўда, Аляксандрачка, два абрусы паняслi i тры навалачкi з падушак, — зiркнула знiзу ўверх i схавала свае ўжо мокрыя вочы Ганначка. — Каб ён, даў бог, не знасiў…

— Бачыў бог, ды не збярог, — перабiла Алеся. — Трэба было хоць Вайтовiча паклiкаць. Уночы снег нацерушыўся — след было знаць.

— След да калодзеся ў ваш канец прывёў. А тут ужо затапталi — позна я агледзелася… Каб яму на смерць iх аддзелi, як ён пабраў нават татавы старыя сарочкi. — У Ганначкi скрывiлiся i задрыжалi губы.

— Плачом тут не паможаш. Вазьмi Вайтовiча ды пашукай. — Алеся падышла да стала, прыняла парожнюю глiняную мiску. — Далёкi ж не прыйшоў, свой нехта.

— Да Кумагэраў падыдзi, — падказала старая Мондрыха тое, чутае ад Ваўчковае Вольгi.

Iмполь, каб не слухаць бабскую гутарку, цiхенька высунуўся з-за стала i, злавiўшы на сабе востранькi зiрк чорных i быстрых, як вадзяныя казюркi, Хрысцiных вачэй, выйшаў з хаты.

Дзёўб у зледзянелым снезе равок — спускаў ад парога ў нiзкi гародчык зеленаватую, як маладая саладуха, лужыну. Разгiнаючыся, бачыў: за цемнаватым сухiм шклом акна мiльгала, варушылася малiнавая Хрысцiна хустка— i здагадваўся, што яна таксама цiкуе за iм.

Сiняй, працятай хрумсткiм марозiкам ранiцай пад набрынялаю ружоваю хмаркай коса праляцеў, залiўшыся кароткiм цвiрканнем, першы жаваранак. Удзень на падпараных сонцам грудах за Верасавам выпралi чорныя лапiкi зямлi. Сшарэў, як на яго ўпалi вошы, снег. Набрынялi ў iм зеленаватаю вадою глыбокiя сляды. За хлевушкамi ў вёсцы, топячы камлi чорных прысадзiстых яблыняў, збiралiся i броснелi жоўтыя лужыны. Курэлiся мокрыя стрэхi, пахла падапрэлымi сметнiкамi. З парных хлявоў сачылася смярдзючая жыжка — скацiна душылася на высокiм, настоеным за зiму гноi. Стачыўшы, як мышы, аселыя курганы, з-пад плота на вулiцу дзюраём лiлася вада, кацiла ружаватыя каменьчыкi, лiзала на лёдзе дробны пясок.

Счуўшы вясну, ровам за вёскаю хлынула з палёў густая i ржавая, як луг, паводка. Падточвала каля Лiтавараў лабаты груд, заносячы верасаўскi поплаў нiшчымным пяском. Сабраўшы з палёў снегавую ваду, уздулася, як жыла на натруджанай руцэ, i пералiлася цераз край верасаўская рэчка. Шукаючы выйсця, вада залiвала спады i лагчынкi верасаўскага балота, затапiла гразкi Ельнiк. Спярша цiхенька, паверх лёду, пайшла завоняю каля самае вёскi, потым, падтачыўшыся пад яго, з грукатам пачала паднiмаць тоўстыя крыгi, ломячы i абiваючы да жаўтаватых ран малады алешнiк, выносiла iх на бераг.