Анатоль Казлоў - Горад у нябёсах

(Чаму мы ў сваёй бальшыні — самаеды? З-за чаго, хто асудзіў нас на страшную хваробу — бяспамяцтва? Няўжо лягчэй жывецца мільёнам, калі яны не помняць, ад якога кораня паходзяць, што было за плячыма дзядоў і прадзедаў, чым валодалі Продкі і што страцілі нашчадкі?.. А мо, забыўшыся на дзень учарашні, прасцей сустракаць раніцу заўтрашняга дня?.. Вой, Божа ўсемагутны, магчыма, і горад у нябёсах узнік таму, што мы, занядбаўшы сваю гісторыю, выціснулі са сваіх душ Дух вялікасці і няскоранасці, прагналі з сэрцаў Памяць пра Продкаў, і Яны, нашы Продкі, дзеля таго, каб не пакінуць нас безабароннымі ў гэтым жорсткім свеце, стварылі, заснавалі горад у нябё¬сах, горад над намі. Іўсё дзеля аднаго — засцерагчы нас, нашчадкаў, як Багародзіца сваім Покрывам, чалавецтва, так нашы Продкі нас, — ад знікнення і фізічнага вымірання. Бо яны яшчэ маюць спадзеў на наша Духоўнае адраджэнне... Няўжо ж мы настолькі сляпыя і глухія, каб не бачыць горад у нябёсах, не чуць голас Продкаў. Яны аберагаюць нас, а мы ахвоча і штодзённа адводзім вочы, каб неўгледзець, прайсці міма... Мы як бязродныя, бо бязродным — прасцей жыць, няма абавязкаў Я, ён, яны (мы — агулам): нікому нічога не абавязаны... Што гаварыць пра Продкаў: мы забылі нашых бацькоў. Яны, нашы матулі і таты, там, у вёсках, а мы — прадаўжальнікі роду (чыйго, якога?) у гарадах, жывём у кватэрах і не чуем іх уздыхаў, крокаў бяссоння ў апусцелых хатах, па рыпучых масніцах. Мы, іх дзеці, навучыліся грэбаваць зямлёй, на якой узраслі, саромеемся бацькоўскай апраткі... Апраўданне адно: яныўжо сваё аджылі, пражылі дадзенае і адведзенаезвыш... Дзе ж тут памятаць пра Продкаў... Ого, спыніся, перавядзі дух, бо панесла цябе, вобразна кажучы, — па грудках ды выбоінах...)

Антак ачомаўся ў той момант, калі таксоўка прытармозіла збоч дарогі. Аказваецца, Перуновіч, думаючы пра сваё, машынальна лавіў машыну, каб усё ж дабрацца дамоў. Ва ўтульнасці салона, на заднім сядзенні, праз некалькі хвілін пачалі паколваць пальцы рук. Бо ён, выйшаўшы ад Светкі Літоўкі, у сваім паўзабыцці не нацягнуў пальчаткі.

— Разатры, — пачуўся голас.

Антак няспешна і нязмушана павярнуў галаву ўлева. Побач з ім сядзела Г анэлька ў летняй, нязвычнай яго воку, сукенцы.

— Балюча? — спачувальна спытала.

— Не так, каб вельмі.

— Пацярпі, зараз пройдзе.

— Ведаю.

— Калі хочаш, давай я сагрэю.

Хлопец недаверліва працягнуў ёй адну руку і адразу ж адчуў, як ад пазногцяў, з самых кончыкаў пальцаў пабегла цеплыня: лёгкая і прыемная.

— Ну што, лепей?

— Ага.

— Вось бачыш, — паненка ўсміхнулася. — А ты, недарэка, думаў, калі мы ў нашым горадзе бяскроўныя, то ледзяшамі жывём... — яна крышку памаўчала, не выпускаючы далонь хлопца са сваіх рук. — Чаму так спалохаўся, калі пачуў ад Светкі пра краіну Продкаў? Кінуўся, нібы ачмурэлы, з гасціннай кватэры? Дзівак ты, Антак. Здаецца, пара табе да ўсяго прызвычаіцца. Вось жа не дзівішся, што побач з табою еду. А то пачуў ад іншага пра наш горад і запанікаваў, быццам жарабя перад землятрусам. Некаторыя пытанні не вымагаюць адказаў. Многае варта ўспрымаць як дадзенасць. Ва ўсім тваім душэўным раздраі добра адно: урэшце, Антак, ты пачаў задумвацца: хто ты (мы ўсе разам), адкуль і дзеля чаго? Навошта існуе горад у нябёсах? Згадзіся, без яго жылося б табе значна прасцей. Сам жа думаў пра гэта.

— Не перабольшвай, — хлопец выслабаніў руку з далоняў Г анэлькі.

— Я не перабольшваю, проста — ведаю.

— Дазволь спытаць... — Антак прамовіў і ў тую ж хвіліну падумаў, а ці варта?

— Смялей, Перуновіч, — падбадзёрыла дзяўчына.

— Адкуль пра горад у нябёсах ведае Светка?

— Усё вельмі банальна: яна нарадзілася з гэтым веданнем.

— Як?

— Калі маеш магутную, не збачэнскую генетычную памяць, то нікуды не падзенешся, а будзеш жыць у цесненькай сувязі з краінай Продкаў.

— Чаму ж тады я так позна пабачыў Горад? І то, даруй Божа, у найцяжэйшую хвіліну, калі страціў роднага чалавека, сваю бабулю. Яна адзіная разумела і любіла мяне.

— Вось-вось, яна і паказала табе горад, краіну Продкаў. Каб не зрабіўся аблудай на сваёй зямлі, не страціў назаўсёды Радзіму. Цяпер жа людзі нараджаюцца са слабой пупавінай.

— І мая бабуля ведала пра краіну Продкаў? — у Антака перахапіла дыханне.

— Так, заўсёды.

— І бачыла горад у нябёсах?

— Яна ў ім жыла, не пакідаючы хаты.

— Чаму ж раней нічога мне не гаварыла?

— Ты быў не гатовы для ўспрымання. Усяму свой час, дарагі хлопчык, — Г анэлька ўсміхнулася. Перуновіч заўважыў гэта крайком вока. Ці, як гаворыцца, бакавым зрокам.