Әхмәт Фәйзуллин - Тукай. Аучы Мәргән белән Болан кыз әкияте / Тукай. Сказка об охотнике Мэргэне и девушке-оленихе (на татарском языке)

– Менә шул-шул, – диде Сәхип солдат, мыекларын бөтерә-бөтерә, – көйләрен табарга тырышабыз без аларның. Алар аның саен өскә менәләр.

– Көенә килми булмый, Гөргери туган, – диде Вәли абзый. – Кемнең кәсепсез каласы, төрмәгә кереп утырасы килә?

Вәли абзый, түземсезләнеп һәм әңгәмәне өзәргә теләп, урыныннан ук торды. Тегеләр дә кузгалды.

Чыгар алдыннан Григорий трубкасына тәмәке тутыра-тутыра сөйләп алды:

– Булган, ди, җиде баҗа, Вәли абзый! Һәрберсенең бабай кеше алдында яхшы күренәсе, аның көен табасы килә икән. Кайтып киләләр, ди, болар бервакыт бабайдан кунактан. Килеп чыкты, ди, бүре, бәреп екты, ди, кияүнең берсен. Калганнары һәрберсе үзалдына: ярый әле миңа ябышмады, әйдә, ашый бирсен, дип кызу-кызу китә бирде, ди. Бүре, берсе белән эшне бетереп, икенчесенә, аннан өченчесенә ябышты, ди. Һәрберсе, әйдә, миңа дисә, һәммәсен ашап бетерсен, үзем генә калырмын да бабай алдында үзем генә хөрмәтле булырмын, дип уйлады, ди. Шулай итеп, бүре һәммәсен ашап бетерде, ди…

Григорий чыгып киткәч тә, әле шактый вакыт аның сүзләре бүлмә тынлыгында яңгырап торган төсле тоелды. Җиде баҗа хикәясен ишеткән Габдулланың күзеннән бөтенләй йокы качты. Нинди кызык, ә?

Вәли абзыйның гына ни өчендер эшкә кулы бармады.

– Урынны җәй, булмаса, анасы, – диде ул Газизә апага.

Утны сүндергәч, Вәли абзый мендәре өстендә бераз дәшми ятты-ятты да әйтеп куйды:

– Бик дөрес сүзләр сөйли. Мондый сүзләр өчен хәзер баштан сыйпамыйлар. Судиннар [15] Судиннар – «студентлар» сүзен бозып әйтү. сүзен сөйли бу. Кереп йөрмәве хәерлерәк булыр, мин әйтәм. Сәхипкә читләтебрәк әйтергә кирәк.

«Дөрес сүзләр сөйли… Алайса, ни өчен аның кереп йөрмәве хәерле?» – дип уйлана Габдулла. Аны кочаклап яткан әнисе инде күптән йоклый. Сәкенең теге башында Вәли абзый, нигәдер ыңгырашып, бер ягыннан икенче ягына әйләнә… Йокысызлык белән интегә, ахры, карт… Аннан бераз тынгандай була һәм әллә уяу, әллә йокы аралаш мыгырдана: «Әйе… ыммыммм…» Стенага ябыштырган кәгазь астында тараканнар кыштырдый. Кайда өй чикерткәсе «черрек, черрек!» итеп куя. Еракта эт улый. Шуңа кушылган сыман, җил ухылдап куя, һәм яңгыр үзенең тамчыларын ачу белән тәрәзәгә китереп бәрә…

Покраудан соң бер ай чамасы һава бер туңдырып, бер эретеп торды-торды да, кинәт суыклар башланды… Аннан соң, бик күп булып, кар төште һәм ул ятып калды. Яңа бистә баткаклыгында җәфа чиккән кешеләрнең, каты җиргә аяк басу белән, күңелләре күтәрелеп китте. Урамда хәрәкәт башланды. «Барабыз» чылар, чана җигеп, Кече Сембер урамы буйлап Казан ягына «Менә без кайчан алдырабыз!» дигән сыман пыжлатып уздылар. Шәһәргә, көрәк күтәреп, кар көрәүчеләр, билбавына балта кыстырып, утын яручылар китте. Бистәнең олысы-кечесе «кышкы кәсеп» белән әвәрә булды…

Ике ай чамасы өйдә утырып зарыккан Габдулла урамга чыкты. Анда урамны һәм бер-берсен сагынышкан балалар инде кар бәрешәләр, егышып бер-берсенең колакларын кар белән уалар, аунашалар иде.

Аннушка белән Фатиха каяндыр кечкенә утын чанасы өстерәп чыктылар. Шуңа сыйган хәтле төялешеп, балалар Кече Сембер урамыннан күлгә таба тау шуа башладылар. Яңа бистәнең җәйге һәм көзге авыр һавасын алыштырган таза суык, балаларның каннарын уйнатып, дәртләрен канатландырып җибәрде.

– Апуш, Апуш, син нәрсә карап торасың, кил тизрәк!

Габдулла авыз ачып сүз әйтергә өлгермәде, Аннушка аны, җилтерәтеп алып, чанага күтәреп салды. Чана кузгалып китте, үрәчә астыннан күтәрелгән ап-ак кар тузаны күзгә, колакларга тулды, йөрәк кысылды… Каршыга менеп килүче малайлар чананы башыннан эләктереп борып җибәрделәр, чанадагылар кар өстенә чәчелделәр… Чыр-чу!

«Әптелбәр нигә чыкмый икән?» – дип уйлады Габдулла, аның беренче кар шатлыгын дусты белән тизрәк бүлешәсе килде.

Шулвакыт Фатиха:

– Карагыз әле, карагыз! – дип кычкырды.

Бар да ул күрсәткән якка карадылар. Олылар сәләмәсен башыннан ук бөркәнгән ниндидер яланаяклы малай, капкадан чыгып, чана шуучыларга нәрсәдер кычкыра, көлә, үзе биегән төсле аякларын алмаш-тилмәш күтәреп сикергәли иде. Бу – Әптелбәр, шулай иптәшләре белән беренче кар шатлыгын бүлешә, үзенең кыргый сикеренүләре белән бу кышта аның да хакы барлыгын аңлатырга тырыша иде.

Ләкин ул күп сикерә алмады, балаларга телен чыгарып күрсәтте дә, борылып, капкага кереп югалды…

Габдулла аларга кергән чакта, Әптелбәр мич башында, каба агачына атланып, кулларын, аякларын тырпайткан, күзләрен йомган хәлдә: «Юл бирегез!» – дип кычкыра һәм таудан чанада төшеп килгән кыяфәт күрсәтеп утыра иде.