Эрих Ремарк - Тры таварышы

— Інвентарызацыяй, — адказаў ён з ледзь прыкметнай усмешкай. — Добры занятак на куццю.

Я нахіліўся і ўзяў шматок паперы. Гэта былі канспекты з хімічнымі формуламі.

— Навошта? — спытаў я.

— Больш не мае сэнсу, Робі.

Ён амаль свяціўся ўвесь. Вушы здаваліся васковымі.

— Што ты сёння еў? — спытаў я.

Ён адмахнуўся.

— Усё роўна. Справа не ў гэтым. Не ў ежы. Але я проста не магу больш. Трэба кідаць.

— Няўжо так дрэнна?

— Дрэнна, — сказаў ён.

— Георгі, — прамовіў я спакойна, — зірні на мяне. Няўжо ты думаеш, што я не хацеў таксама быць чалавекам, а не піяністам у гэтым бардаку, кавярні «Інтэрнацыяналь»?

Ён сціскаў і расціскаў кулакі.

— Я ведаю, Робі. Але мне ад гэтага не лягчэй. Для мяне, акрамя вучобы, нічога не існавала. Цяпер я ўбачыў, што няма сэнсу. Нічога не мае сэнсу. Дарэчы: навошта чалавек жыве?

Я не стрымаўся, каб не засмяяцца, хоць і недарэчы: такі ён быў варты жалю, так горка яму было.

— Вослік! — сказаў я. — Думаеш, што зрабіў адкрыццё? Няўжо табе здаецца, што толькі ты гэткі вялікі мудрэц? Вядома, сэнсу няма. І жывуць людзі не дзеля нейкай мэты. Аднак не ўсё так проста. Апранайся, пайшлі. Пойдзеш са мной у «Інтэрнацыяналь». Адсвяткуем: ты стаў мужчынам. Дагэтуль ты быў школьнік. Праз паўгадзіны я зайду па цябе.

— Не, — сказаў ён.

Ён зусім скіс.

— Зайду, — сказаў я. — Ты зробіш мне ласку. Мне сёння не хочацца быць аднаму.

Ён, вагаючыся, зірнуў на мяне.

— Ну добра, — сказаў ён потым нерашуча. — Зрэшты, усё роўна.

— Вось бачыш, — сказаў я. — Для пачатку — нядрэнны дэвіз.

У сем гадзін я заказаў тэлефонную размову з Пат. З гэтага часу плата зніжалася напалову, і я мог пагаварыць у два разы даўжэй. Я сеў на стол у прыхожай і пачаў чакаць. Ісці ў кухню мне не хацелася. Там стаяў пах зялёных бабоў, і я не хацеў, каб ён неяк звязваўся з Пат, нават у час тэлефоннай размовы. Праз чвэрць гадзіны далі санаторый. Пат ужо была каля тэлефона. Пачуўшы так блізка яе цёплы, прыглушаны, крыху няўпэўнены голас, я так расхваляваўся, што амаль не мог вымавіць слова. Гэта былі нейкія дрыжыкі, бурленне крыві, ад якога не было ніякага ратунку.

— Божа мой, Пат, — сказаў я. — Няўжо гэта ты?

Яна засмяялася.

— Дзе ты, Робі? У канторы?

— Не, я сяджу ў фраў Залеўскі на стале. Як пажываеш?

— Добра, мілы.

— Ты ўстала?

— Так. Я сяджу ў сваім пакоі на падаконніку ў белым халаце. На дварэ ідзе снег.

Я раптам выразна ўбачыў яе перад сабой. Я ўбачыў, як кружацца сняжынкі, я ўбачыў яе невялікую цёмнавалосую галаву, крыху апушчаныя плечы, бронзавага колеру скуру…

— Божа мой, Пат… — сказаў я. — Заклятыя грошы! А то я зараз жа сеў бы ў самалёт і ўжо сёння быў бы каля цябе.

— Ах, мілы…

Яна замоўкла. Я ўслухоўваўся ў ціхі трэск і гул у трубцы.

— Дзе ты, Пат?

— Тут, Робі. Але ты не павінен так гаварыць. У мяне аж галава закруцілася.

— І я са сваёй нічога зрабіць не магу, — сказаў я. — Раскажы мне, што ты там робіш?

Яна пачала гаварыць, але скора я ўжо не слухаў, што яна казала. Я слухаў толькі яе голас, і пакуль сядзеў у цёмным кутку паміж галавой дзіка і кухняй з пахам зялёных бабоў, мне здавалася, што дзверы адчыняюцца і праз іх заплывае хваля цеплыні і бляску, ласкавая і стракатая, напоўненая марамі, смуткам і маладосцю. Я ўпёр ногі ў стол, прыціснуў далоню да шчакі, я глядзеў на галаву дзіка і на адчыненыя дзверы ў кухню, але не мог справіцца з сабой: раптам з'явілася лета, вецер, вечар над жытнёвым полем і зялёнае святло лясных сцежак. Голас змоўк. Я задыхаўся.

— Як цудоўна размаўляць з табой, Пат. А што ты робіш сёння вечарам?

— Сёння вечарам невялічкае свята. Пачатак у восем гадзін. Я якраз апранаюся.

— А што ты апранеш? Срабрыстую сукенку?

— Яе, Робі. Срабрыстую сукенку, у якой я была, калі ты нёс мяне па калідоры.

— А з кім ты пойдзеш?

— Ні з кім. Гэта ж тут, у санаторыі. Унізе ў зале. Тут усе ведаюць адзін аднаго.

— Табе, відаць, цяжка будзе застацца вернай мне, — сказаў я. — У срабрыстай сукенцы.

Яна засмяялася.

— Няцяжка. Яна ж напамінае.

— І мне таксама. Я бачыў, якое ўражанне робіць сукенка. Але мне не так і хочацца ведаць. Можаш здрадзіць мне, толькі каб я не ведаў. Потым, калі ты вернешся, для цябе гэта будзе як сон, які прамільгнуў, забыты.

— Ах, Робі, — сказала яна няспешна, і голас яе гучаў больш прыглушана. — Я не магу здрадзіць табе. Я занадта шмат думаю пра цябе. Ты не ведаеш, што за жыццё тут наверсе. Бліскучая, прыгожая турма. Стараешся забавіцца нечым — вось і ўсё. Калі я думаю пра твой пакой, то часам не ведаю, што мне рабіць. Тады я іду на вакзал і гляджу на цягнікі, якія прыбываюць знізу, заходжу ў вагоны ці раблю выгляд, што некага сустракаю. Тады мне здаецца, што так я набліжаюся да цябе.