Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 4. Аллаһы бүләге. Батый хан һәм Ләйлә / Избранные произведения. Том 4

– Шуннан ни?

– Ни булсын, калдырган да кайткан баланы. Сугып җибәрәсем килгән иде үзенә, эләктереп алды да култык астына кыстырып зырылдатып әйләндерде. Мин аңарга гашыйк, өйләнәм, шәех барыбер аны миңа бирер, дигән була.

– Миңа бу хакта берәү дә бер сүз әйтмәде.

– Бәхтияр әйтте, Биккол шул кыз аша шәех Кол Галигә ниндидер хат алып кайткан, дип. Ләкин кыз хатны Бәхтиярга күрсәтмәгән.

– Кызны шәехтән сорарга барырга исәбең юкмы соң, Асылгәрәй агай?

– Ничек шәех кадәр шәехтән барып сорамак кирәк, хан оныгы? Аннары Биккол аны атап җибәргән икән. Биккол сәүдәгәрнең кем икәнен беләсең, хан белән бер табактан ашаган кеше, әле дә анда хан йомышын юллап ята, Бәхтияр шулай дип сөйләнде.

Асылгәрәй хан оныгының түр якка мендәр алып ятканын күрде дә үзе дә барып ятты. Әмма күзенә йокы кермәде. Күз алдыннан бер генә мизгелгә дә кияве кенәз Святославның йөзе китмәде. Аның бердәнбер кызы урыс кенәзендә кияүдә. Тел-диннәре ят булса да, бер-берен яратышып-сөешеп өйләнешкән булсалар бер хәл иде, андыйлар да бар, Аллага зарланып булмый. Хан кадәр хан әнә марҗа белән тора. Монда бит балакаемны әсир итеп бәйләп алып китәләр. Ничекләр йөрәкләрең ярылмады микән, балакай. Бигрәк шыксыз һәм ят кеше бит. Хәзер бер мәсьәлә калды: ничек бу хакта Бибиҗамалга әйтергә. Владимирда кияүдә, исән, дисә, нигә алып кайтмадың, һичьюгы, барып күрмәдең, дип җанга тиячәк, инде юк анда безнең бала, дисә, ничек алдамак кирәк, бер мендәргә башларын куеп йоклыйлар лабаса. Аннары алдый да алмый ул, ничек яшермәк кирәк, бала турында сүз бара ич. Ярый, тынычлан, йокла. Бәхтиярның сүзе хакка чыкса, бәлкем әле, Бүләкне Бәхтиярга биреп тә куяр. Әйе, үзара мәхәббәтләрен тапсалар. Кичерер Бибиҗамалы аны, аңлар, хәленә керер, боерган итсә, Раббысы шаһит – намусына хилафлык кылмады, белеште, кызның кемдә икәнен тапты. Ары таба язганы булыр, Аллаһы Тәгаләдән узып булмый…

Маймыл елының Сәфәр ае җиденче көнендә углан Габдулла Болгарга кайтып төште һәм туп-туры атасы янына узды. Атасы Илһам хан аны тәхетеннән торып каршы алды, кече өстәл янына әйдәде. Чәй янында Габдулла углан Владимир кенәзе Юрий Всеволод улы белән булган рәсми әңгәмәсен атасына сөйләп бирде. Илһам хан угланын бүлдерми генә тыңлап торды, әкрен генә, берәмтекләп, дисбе тартты. Дисбе ташлары энҗе-мәрҗәннән иде, шәм яктысында җем-җем итеп китәләр. Ханның күңел күзе каядыр еракта, ул угланын тыңламый иде инде. Ул кенәз Юрийның ошбу адымга бармаячагын алдан ук белгән, әмма сынап карарга иткән иде – барып чыкмады. Хәзер үз көченә генә таянырга кала. Кенәз Юрий атасы кебек каты куллы була алмады. Йомшак табигатьле, фикерен бик тиз үзгәртүчән, бераз тотрыксыз. Үзенең холык-фигылен белгән кебек үз тирәсенә дә шундыйрак кешеләрне җыйды. Ләкин бер яманга – бер изге дигәндәй, кенәз янында абасы Святослав бар иде. Менә бусы инде энесенә капма-каршы кеше – явыз, үчле, мәкерле, шәфкатьсез, шикчел. Нәкъ менә шул кеше йомшак табигатьле кенәз Юрийны ниндидер дәрәҗәдә тулыландырып тора иде шикелле. Угланының тел төбеннән белде: кенәз Юрий абасының киңәшен тоткан. Бер дә бүтән түгел.

Боярлар һәм кенәз тирәсендәге куштаннар, епископ Митрофан Илһам хан шартнамәсенә каршы да килмәгән булырлар иде, бәлкем, чөнки беләләр – Барс елында Владимир халкы ачлыкка тарыды: чәчкән икмәкләр шытып чыгу белән көеп, кенәзлектә моңа кадәр булмаган ачлык башлана. Малларны суеп бетерәләр. Илһам хан аксакаллары белән сөйләште дә олуг кенәз исеменә кораб-кораб икмәк җибәрде, барлык сәүдәгәрләренә урысларга икмәк илтеп юнь генә итеп сатарга фәрман бирде. Әнә шулай Владимир-Суздаль кенәзлеген Илһам хан зур фаҗигадән коткарып калды. Олуг кенәз Юрий янындагылар моны беләләр, исләрендә булса кирәктер, ә менә кабих Святославка гүя бу дустанәлек кагылмый.

Урыс кенәзе Юрий Всеволод улына үпкәсе зур иде Илһам ханның. Игелек кылганны оныткан. Һичьюгы, үз дружинасын җибәрсен иде, ахыр чиктә алтын бәһасенә. Түләр иде Илһам, казнасында маясы бар, Аллага шөкер. Адәм баласы йомшак табигатьле булырга мөмкин, ләкин моның өстенә сәләтсез һәм ихтыярсыз булу кенәз кадәр кенәзне бер дә бизәми иде. Шартнамәгә ризалык бирмәвенең михнәтен бер күрер әле, мәгәр соң булыр.

– Аңлашылды, углан, йөреп кайтуыңа шөкер кылам. Бар, ял ит. Анаңны күр, ул борчылып тора иде. Аннары тагын тәхет ягына сугылып китәрсең әле.

– Яхшы, атам, мәрхәмәт.

– Анда хикмәтле хәлләргә дә тап булгансыз икән. Асылгәрәй кызын тапкан диме?..

– Асылгәрәй агайның кызы Гәүһәр кенәз Святославта, атам.