Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 5. Сөембикә ханбикә һәм Иван Грозный. Айбиби / Избранные произведения. Том 5

– Тик тор, хан, мин бу – кенәз Василий. Яшисең килсә, карышма, тиз бул!

Җангали хан кынысындагы энҗеләр белән бизәлгән кылычына үрелгән иде, кенәз Василий әче итеп сызгырып җибәрде һәм күз ачып йомганчы Җангали кулыннан кылычын бәреп төшерде. Ханның җансакчылары белән кенәз Василий кешеләре арасында каты орыш башланды. Кенәз Василий, хан атының тезгенен тоткан килеш, тар тыкрыкны узды, Болак буена чабып төште, яр буйлап берара баргач, кисәк сулга алды.

– Кенәз Василий, җибәр мине, җибәр! – дип кычкырынды Җангали хан.

Кенәз Василий ханның башына кылычының сырты белән сукты. Җангали хан шундук кычкырудан туктады, башы белән ат ялы өстенә капланды. Кенәз Василий атларны Сираҗи тыкрыгына борды. Җангали хан ыңгырашты, башын күтәрмәк итте.

– Сабыр ит, Җангали хан. Сабыр ит. Хәзер җитәбез.

Асыл егетләрнең берсе дә тыкрыкка үтә алмады, ясавыл сугышчылары аларны бик тиз турап ташладылар. Әмма үзләреннән дә бары тик ике сугышчы гына калган иде. Кенәз Василий аларны көтеп алырга булды. Атларны туктатты, атыннан төште, аннары Җангали ханны ияреннән суырып алды.

– Җангали хан, кенәгинә Елена сине исән-имин Мәскәүгә алып кайтырга кушкан. Карышып торма. Монда сине үтерерләр иде. Мин сине коткарырга дип килдем. Иртән кояш чыгуга, Сафа Гәрәй алып килгән Йосыф бәк гаскәре Казанда булачак.

Җангали хан дәшмәде, лышык-лышык елый башлады. Бер көн, бер төн аңа, бары тик бер көн вә төн аңа ихласи хан булырга насыйп иткән булып чыкты. Шуңа үртәлүе, шуңа әрнүе, шуңа елавы иде Җангали ханның. Әйе, ул карусыз Василий кенәзгә буйсыныр, аның өчен бу гадәти халәт, ләкин ихласи хан булып алган көне вә төне үтә кызганыч иде. Аннары Сөембикәсенең кабатланмас мәхәббәте…

– Йә-йә, тынычлан, Җангали хан. Син затлы нәселдән ич. Кенәгинә сине рәнҗетмәс, йә яңа биләмә бирер, йә үз кирмәнеңә үк җибәрер, уфтанма ул хәтле, хан ла син!

Кенәз Василий шулай дияргә дә өлгермәде, тыкрык яклап өермәдәй ике җайдак килеп чыкты. Җайдаклар атларны күрделәр дә аларга таба килә башладылар.

– Атлан атыңа, Җангали хан. Йә, тиз бул, исән каласың килсә! Атлан, атлан, диләр сиңа!..

Җангали хан өзәңгегә аягын куйган гына иде, итеге шуып китте һәм ул әллә юри, әллә чын-чынлап җиргә тәгәрәде.

– Имгәк, – диде кенәз Василий ачу белән. – Атка да атлана белмисең, Казан кадәр Казан тәхетендә утырдың бит әле, ил имгәге. Бер кулың белән тезгенеңә, икенче кулың белән ияр боҗрасына тотын. Шулай. Хоп! Менә мендек тә.

Кенәз дә очып менгәндәй атка атланды, кылычын суырып чыгарды. Кем генә якынаймасын, аны җиңел генә ала алмаслар, кенәз Василий диләр аны, аның кылычыннан үткәннәрне санасаң, чәчең җитмәс.

Ләкин атлылар якыная башлауга, кенәз Василий ясавылын таныды, аның янындагы җайдак яралы иде.

– Көчкә котылдык, Ермолканы яраладылар, – диде ясавылы.

– Калдыр аны, – диде кенәз кырт кына. – Вакыт тар. Тиз!

– Кенәз, мин аны калдыра алмыйм.

Кенәз Василий кузгала ук башлады, Җангали карусыз аңа иярде.

– Миннән калма, ясавыл. Искәрдең?

Ясавыл яралы ишенә карады, күп кан югалтудан иптәше ат ялына ук яткан иде. Селкеткәләп алды, яралы хәтта ыңгырашмады да. Шуннан ул урыс капкалы өйгә таба кузгалды, капканы шакыды.

– Кем бар анда, кем йөри кара таң белән?

– Ач әле, хуҗа. Караклар ишем яраладылар. Калдырыпкына китим әле үзен. Буш итмәм.

Йорт иясе берсүзсез капканы ачты, ял өстенә төшкән җайдакны ат тезгененнән алып, ишегалдына кереп китте, ясавыл аңа янчык белән акча ташлады.

– Коткара алсаң, тагын шулхәтле алырсың.

– Барысы да Аллаһы Тәгалә кулында, – диде хуҗа, акча белән янчыкны тотып алуга. – Тәкъдире җитмәгән булса, иншалла, аякланыр.

Ясавыл бик тиз кенәзне куып җитте. Ул арада күзгә күренеп яктыра башлады. Кенәз Василий таныш капка янына туктады да кылыч сабы белән шакыды. Җангали хан да ияреннән шуышып кына төште, ясавыл аңа булышкандай итте.

– Кем бар анда?

– Мин бу, тамгачы Сираҗи, мин…

– Кем үзе, тагын кемне кертмәкчесең? – дип кычкырды болдырда басып торган хатыны булса кирәк.

– Белгән кеше, калҗалы, – диде Сираҗи хатынына, капкага таба юнәлеп.

– Әй, йөрерләр инде, – диде хатын һәм борылды да өйгә кире кереп китте.

Сираҗи капканы ачты, өч җайдак ишегалдына керде, шыгырдап капка ябылды. Тамгачы Сираҗи шикләнеп кенәз Василийга карап алды.

– Аллага шөкер, котылдык, – диде кенәз Василий. Һәм кулын ары-бире йөртеп чукынып алды.

– Кяфер, һич югы, минем ишегалдымда чукынма. Түз. Якты йөзем күрсәттем дә туганым иттем дип белдеңме әллә? – Сираҗи Җангали ханга күз төшереп алды. – Бусы кем, мөселманга охшаган үзе.