Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 5. Сөембикә ханбикә һәм Иван Грозный. Айбиби / Избранные произведения. Том 5

– Кяфер мин, кяфер, Сираҗи кордаш. Сорашма син аңардан. Телдән калуың бар. Мә, ал да шул янчыкны, безне буш өеңә урнаштыр. Калганын соңыннан.

– Кһм, ни бит…

– Бар, бар, күп телеңә салынма. Тагын бер исеңә төшерәм, воевода кенәз Василий мин. Ә менә монысы минем ясавылым, бусысы… – Җангали хан башын күтәреп тамгачыга карарга кыймый тора иде, туры күзләренә бакты. – Тимә син аңа…

– Тамгачы Сираҗи, мин бу – Җангали хан. Ышансаң ышан, ышанмасаң – юк.

Сираҗи, ишелеп төшкән капчык кебек, Җангали аягына төште.

– Галиҗәнаплары, хәзрәтләре, олуг хан. Йа Хода, нинди юллар белән без бахырыгыз өенә төштегез?! Юк-юк, әйтмәгез, әйдәгез, кунак өемә узыгыз, дөнья булгач төрле хәлләр була.

Сираҗи күтәрелде дә алдан китте, аңа Җангали хан, кенәз Василий, ясавыл иярделәр.

– Сөбханалла, машалла, тамгачы Сираҗи портында хан үзе. Син, син, дим, чык әле бире. Син, дим! – дип, хатынына кычкыра башлады Сираҗи. Ләкин аны шундук кенәз Василий куып җитте, изүеннән эләктереп алды.

– Хатыныңа хан турында ләм-мим, Сираҗи. Ир белгәнне ир белсә, хатын белгәнне ил белер, ди.

– Йә-йә, кәмитләнмә, кенәз Василий. Минем хатын синең хатын түгел, күрше саен гайбәт сатып йөрми. Кяферләрдәул бардыр, әмма мөселман хатыннары ир белгәнне белергә тиешләр. Ханнар килә дә китә, тамгачы Сираҗи һаман үз урынында. Ал кулың изүдән, кордаш.

– Яхшы, Сираҗи. Килештек.

– Мин белмимме, – диде Сираҗи, чапан изүен рәтләштереп. – Калада фетнә. Сафа Гәрәй хан кайта, имеш. Җангали ханның биредә булуына мин шаккатмадым, кенәз Василий.

– Шаккатмадың, ә аягына төштең, – диде кенәз Василий, кинаяләп.

– Анысы инде, кордаш, сиңа кагылмый. Ул минем ханым, телим икән – аягына төшәм, телим – аягыма чорныйм. Тимә аңа!

– Яхшы, яхшы, Сираҗи, килештек. Сафа Гәрәй хан да, бәлкем, килер дә китәр әле, тамгачы Сираҗи. Ә без калырбыз…

– Барысы да Аллаһы Тәгалә кулында, кенәз Василий. Кунак ягына үтүгә, кунакларны сәкегә утыртуга, тамгачы Сираҗи уч төбендәге янчыкны сикертеп алды һәм артына килеп баскан хезмәтчесенә:

– Фәйзерахман, ишетәсеңме, Фәйзерахман, дим, кунакларның атларын абзарга яп, ашарга сал… Хәерниса, син кая тагын? – Сираҗи артына өтек кенә гәүдәле, бөкрерәк кенә бер хатын килеп басты. – Хәерниса, ә син кунакларга ашарга хәстәрлә! Ни сорыйлар, шуны табып бир, елан сөте сорыйлар икән, анысын да тап!

– Әстәгъфирулла, Сираҗетдин, каян тапсын сиңа Хәерниса елан сөтен!

– Мин әйткәч табарсың, тапмый чараң юк. Акча алардан. Казан базарларында кирәк кешегә елан сөте дә бар.

– Ярый, ярый, Сираҗетдин, шулай итәрмен, табарбыз елан сөтен дә. Шул урыс көмешкәседер инде ул.

– Бар, бар, юлыңда бул, Хәерниса. Абыстаеңа әйт, итнең кичә суйганын салсын, мул итеп.

– Ну рәхмәт, рәхмәт, Сираҗи кордаш, моны синнән көтмәгән идем, – диде кенәз Василий һәм өй почмагына карап янә чукынып алды. – Барсың икән әле, Ходаем, барсың икән…

– Ял итегез, мин киттем. Фетнә һәр көнне булмый. Күрмәгәннең күрәсе килә, күргәннең – түнәсе, ди. Ил хәлләрен белеп кайтыйм әле.

Кунаклар аяк киемнәрен, өс киемнәрен салдылар. Башта ак киез җәйгән сәкегә, баш астына мендәр ташлап, кенәз Василий менеп ятты, аның артыннан Җангали хан.

– Гафу итә күр, хан, – диде аңа кенәз Василий, авыз чите белән генә елмаеп. – Ярдәм итә алмыйм. Кыл өзәрлек тә хәл калмады.

– Ходай ярлыкар, – диде Җангали хан, икенче мендәргә үрелеп. Ләкин шунда ук аңа ясавыл түшәк китереп салды.

– Рәхим ит, галиҗәнаплары, иркенләп ят, ял ит. Ярагыз борчымыймы?

– Ярам юк минем, рәхмәт, ясавыл. Игелегең онытмам.

– Ят, Җангали хан, ят, безнең эш бетте. Ял ит. Шул мәлдән син хан түгел, мин – воевода. Азатлар без. Ә син, ясавыл, ишегалдына чыгып, атларга күз-колак бул. Ышанып җитмим мин бу тамгачыга. Бик тә шома күренә.

– Үзең шома булганга шулай ул, воевода, – диде Җангали хан. – Син бар кешене дә үзең белән чагыштырасың. Бактың исә, син юлбасар, басмачы икәнсең ич! Әйе, бернинди дә воевода түгел.

– Кимсетәсең, хан, кимсетәсең воеводаңны. Әле кичәле-бүгенле генә һәр адымың кенәз Василий белән киңәшләшеп эшли торган идең. Ни булды үзеңә?

– Шуны да аңламыйсыңмы, кенәз? Ни булганы күз алдыңда. Урысларга ышанып булмый икән. Син көчле янында – көчле, көчсез янында көчсез икән ич. Синең, кенәз, абам Шаһгали белән хат алышуым турында беләсең киләдер. – Кенәз Василий терсәгенә таянып күтәрелә төште, дикъкать белән тыңларга җыенды. – Әйе, кенәз, мин аннан хат алдым, әйе, ул миңа киңәш биргән иде – урысларны Казаннан куарга. Ләкин мин моңа кадәр тәвәккәлли алмый тордым.