Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 5. Сөембикә ханбикә һәм Иван Грозный. Айбиби / Избранные произведения. Том 5

Чынлап та, шәһәрдәге шау-шу, ыгы-зыгы, кычкырыш вә бакырыш хансарайга да килеп җитте. Сөембикә кала як тәрәзәгә барып капланды, ахыр ишекле-түрле йөренергә кереште. Сәер хәл, алгы яктагы вәзирдән башка ханбикәне берәү дә сакламый иде. Гадәттә, ханбикәне беркайчан да берьялгызын калдырмаслар иде. «Ә миңа ул үз туганына ышанган кебек ышана», – дип уйлады Искәндәр, торган саен гасабилана барып. Ул чынлап та чарасыз иде. Ханбикәгә кул күтәрү хакында уйларга да куркыныч. Чөнки ул аны ярата, үз-үзенә кул салып котылса гына инде. Ләкин аның бер дә үләсе килми, шушы гүзәл янында буласы килә, әйе, һич югы, ике-өч көнгә бер булса да тавышын ишетәсе, күзләренә карыйсы…

Бит әле соң түгел, һич югы, воевода Василийны коткарасы итсен иде. Ахыр чиктә христиан лабаса ул! Искәндәр аңа хәзер үк хәбәр итәргә тиеш, шул мизгелдә үк. Тик ничек? Ә нигә, хәзер ул борылыр да чыгып китәр һәм туп-туры воевода өенә юнәлер. Барып керер дә, калада фетнә башланды, качыгыз, дияр. Юк, соң инде, калада суешалар. Мәскәүлеләр килә калса, воевода Василийга хәбәр итмәгәнсең дип гаепләүләре бар. Кенәгинә Еленаның шымчылары Казанда да бардыр. Ә соң ул үзе шуларның берсе түгелме?!

Ошбу хәбәр митрополитка барып ирешсә, аның да башыннан сыйпамаслар, урыс һәрчак җәзага хирыс булды.

Шулчак тәхет ягына Юныс морза килеп керде. Һәрвакыт ыспай киенгән абасы бүген хәрби киемнән иде, корал-хәнҗәрләре ялтырап торган морза, Искәндәр ягына күз дә салмыйча, түр яктагы ханбикә янына узды, баш иде.

– Котлый аласың, Сөембикә, калада бер генә урыс та калмады. Атабыз васыятен үтәдек, Сөембикә. Ары таба ни кылабыз?

– Кенәз Василий кая?

– Ул мөртәт качып өлгерде шул. Миңа калса, аңа Ходайкол углан ярдәм итте. Хан капкасыннан чыгып шылган. Анысы бер хәл, үзе белән Җангали ханны да эләктереп киткән, диделәр. Куа киттеләр китүен…

– Тор, абам! Сиңа рәхмәтем белдерәсем килә. – Сөембикә Юныс морза янына килде, битен биткә терәде. – Воевода Василийның качып китүе хәерлерәк тә булыр әле, туганый. Безгә хәзер тәхетне ныгытырга кирәк.

– Сафа Гәрәй хан Казанга таба кузгалган, дип әйттеләр.

– Кем җиткерде?

– Атабыз хәбәр иткән.

– Килсен, – диде Сөембикә, – Сафа Гәрәй хан безне Мәскәү канаты астыннан йолып алып калырга ярдәм итәр. Без аны бәйсезлегебезне ныгытыр өчен файдаланырбыз.

– Ләкин бит Сафа Гәрәй хан Казан тәхетендә утырып киткән кеше, Сөембикә. Аннары кем урысларны Казаннан куды? Юныс морза түгелмени?!

– Син – морза, Сафа Гәрәй – хан. Гәрәйләрне Сөләймансолтан үз канаты астына алмакчы. Сәхиб Гәрәй хан Кырымга юнәлгән икән. Сафа Гәрәй хан Казанга килсә, Казан белән Кырым берләшсә, Мәскәүнең безгә теше үтми башлар, туганый…

Әгәр дә мәгәр аның каршында Сарайчык каласыннан килгән Йосыф бәк кызы түгел, ә Сөләйман солтан тарафыннан Казан мәмләкәте белән хакимлек итәргә килгән солтания дисәләр, ихтимал, Искәндәр әллә ни шаккатмаган булыр иде. Монда бит күптән түгел генә далада җил куып йөргән Йосыф бәк кызы, даны дөньяга таралган Сөләйман солтан кызы түгел. Хәйран, ул сабак бирдеме бу хатын-кызга, улмы өйрәтте урысча сөйләргә вә укырга-язарга? Исләр китмәле иде. Искәндәрнең башына да килмәгән сәяси хәлләр турында аяк терәп сөйләшә, җитмәсә, халыкара хәлләрне белеп, бар нәрсәдән дә хәбәрдарлыгын раслый-раслый. Әйе, бу хатында нидер бар, тик ни, бер Хода белсә беләдер. Бәхәссез, Сафа Гәрәй Казан тәхетендә утырган хан. Кайтырга хакы бар. Тик бирерме бу тәкәббер хатын горур вә дүрт хатыны булган иргә Казан тәхетен? Моның янына Искәндәр бераз чамалый, Казан тәхетенә Юныс морза да тоҗрый. Аталары да шулайрак әйткән бугай. Әйе, бу кешеләрнең Сафа Гәрәй ханны Казан мәркәзенә бөтенләй кертмәүләре дә бар. Эшләр шуңа таба бара. Шул ук вакытта Сөембикә дә, һичшиксез, Казан тәхетендә утыра алыр иде. Утыра бит әле Мәскәү тәхетендә кенәгинә Елена Глинская, утыра. Аннары казанлыларның Сафа Гәрәй ханны кабул итүләре дә икеле. Казанлылар хикмәтле халык, берәүгә дә бил бирергә теләмиләр – мөстәкыйль вә тәүгечә бәйсез яшәргә исәп тоталар. Сөембикә моны аңлый, шуңа омтыла, ә менә Юныс морзаның төп максаты тәхет яулау булса кирәк. Һәрхәлдә, Искәндәргә шулайрак тоела.

Шунда кисәк һич көтмәгән хәл булды, әллә артында күзе бар инде, Юныс морза кисәк борылды да:

– Бу имгәк нигә монда, туганый? Нигә яныңда тотасыңбу карчыганы? – диде һәм, тагын да үҗәтләнә төшеп: – Нигә кирәк бу имгәк сиңа, кяфер башы белән нигә тәхет ягында утыра?!

– Кяфер түгел инде ул, без аны үз арабызга кабул иттек. Мөселман ул хәзер, ислам динен кабул итте, шәех үзе раслады, – диде тыныч кына Сөембикә.