Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 5. Сөембикә ханбикә һәм Иван Грозный. Айбиби / Избранные произведения. Том 5

– Әстәгъфирулла, туганый, нинди бәла тагасың тагын син аңа?!

– Чөнки мөгаллим түгел ул, шымчы. Ярый, бигайбә, яши бирсен. Кайчан да булса сиңа да ачылыр әле моның чын йөзе.

Юныс морза чыгып киткәч, Сөембикә бермәл тын утырды. Шуннан соң гына уфтанып куйгандай итте дә:

– Син аңа игътибар итмә, Искәндәр. Явыз түгел ул, кыланган гына була.

– Юк, мин аңа үпкәләмим, ханбикәм. Мин чынлап та шымчы. Ләкин мин сиңа беркайчан да хыянәт итмәячәкмен, муеныма бау салсалар да, алдыгызга төшеп ант итәм. Җир упсын, йөзем якты көн күрмәсен!

– Тор, тор, Искәндәр, бу ни дигән кылану инде тагын?! Йа Хода, әле берсе, әле икенчесе. Мин сиңа ышанам, Искәндәр. Ишетәсеңме, ышанам. Инде, бар, чыгып тор, эчем сизә – хәзер Булат бәк килеп керәчәк. Алатларга китмәгән ул, биредә ята. Килешер ул минем белән, килешми хәле юк, ахыр чиктә без барыбыз да ирек телибез. Ул да татар, ул да иректән ваз кичмәс, бераз гына горурлыгы калган булса. Берәүнең дә әле үзе теләп башын элмәккә тыкканын күргәнем булмады. Әйе, ирекле көннән. Хак Тәгаләдер, Сафа Гәрәй хан аны кичермәс, чөнки аны Булат бәк кудырта. Ләкин тәхет әлегә минем кулда, мин хәл итәчәкмен ил сәясәтен, Сафа Гәрәй хан түгел. Мин, Искәндәр, мөселман белән мөселман сугышыннан куркам. Далада үскәндә, дөньяның иге-чиге юк кебек иде, монда килгәч инандым: тар икән дөнья. Берәүләргә җир җитми, берәүләргә— мәхәббәт.

– Ханбикәм, Сафа Гәрәй хан чынлап та киләчәкме Казанга?

– Юлда инде ул, Искәндәр, юлда.

– Сез аңардан курыкмыйсызмы?

– Мин – ханбикә, Искәндәр. Аннары Сафа Гәрәй хан гаскәрне атамнан ала, димәк, аңа атам да фатиха биргән.

– Бары тик бер сорау сезгә, ханбикәм. Сез Җангали ханның китүен алдан белдегезме?

– Юк, Искәндәр, белмәдем. Иллә сизендем. Бу кеше йәбүген кол булып кала, йә ирек яулый. Ә ул нинди юлны сайлагандыр, Ходай шаһиттыр, һәрхәлдә, Җангали хан исән-имин Казанда калган булса, аңа берәү дә кагылмаган булыр иде. Хактыр, Җангали хан урыслар белән тыныч яшәү ягында иде. Әмма ни исәбенә? Менә шуны аңламый интекте ул, Искәндәр, тик тора-тора гына аңлады, тышаулы һәм йөгәнле көйгә су эчәргә төшүләре яман икән. Сафа Гәрәй хан нинди ният белән килә, миңа караңгыдыр, мин күрәзә түгел, алдан әйталмыйм.

Каударланып, тупсабаш Тинбай килеп керде.

– Ханбикә, Нугай капкасыннан сөенче китерделәр, атаңнан чапкын ирешкән, Юныс морза белән Ходайкол углан каршы киттеләр.

Сөембикә селкенеп куйгандай итте, ләкин мөгаллиме Искәндәргә бер кәлимә сүз дә әйтмәде. Атасының әмер-карарын ул үзе дә белми иде.

Искәндәр ашыга-кабалана өенә кайтты. Кайтты да ишеген бикләп түргә узды, сәкегә утырды һәм уйга калды. «Әллә соң Елизавета янына авылга китәсеме? Кибете бар, үзе шундаен сөеп карады!» Шул уй-нияте күптән түгел булган хәлләрне хәтереннән актарып чыгарды һәм яңабаштан күңеленнән кичерде.

Бу хәл каз өмәсе көнендә булды. Ханбикә Казан каласы кырындагы бер авылга туктады. Гадәттәгечә, ханбикәнең чанасын хатын-кызлар уратып алдылар. Шунда берсе Искәндәргә карап торды-торды да, ханбикә янына килеп:

– Ханбикә, калдыр миңа колың. Мин ялгыз, кибет тотам, рәнҗетмәм, кимсетмәм, өрмәгән җиргә дә утыртмам, – диде. Диде дә кеткелдәп көлеп алды, ә үзе Искәндәргә күз кысты.

– Калдыр, ханбикә, колың, үкенмәс ул, Елизавета ирен югалтты. Денис воеводада хезмәт итә иде.

Ханбикә Сөембикә бөрмәле билле тун кигән, бит алмалары кызарынып торган, зәңгәр күзле, түгәрәк йөзле, чөенке борынлы хатынга карады һәм Искәндәргә күз төшереп алды. Мөгаллиме ни әйтергә белми, бераз каушаган кыяфәттә, мәгәр кызыксынып һәм сокланыбрак Елизаветага карап-карап ала, шул ук вакытта ирен чите белән генә елмая иде.

– Үзеннән сорагыз, кала икән – мин риза. Тик ул минем колым түгел, мөгаллимем, хатыннар.

– Кал, кал, мөгаллим, кал, үкенмәссең, – диештеләр хатыннар, әллә шаяртып, әллә уенын-чынын бергә кушып.

– Безгә китәргә вакыт, ханбикә, – диде Искәндәр, җитдиләнеп, – ханның кузгалуы бар.

– Калмыйсың, димәк. Үкенепләр куярсың әле, егетем, – диде өлкәнрәк бер хатын. – Пешкән чия бит ул безнең Елизавета. Тормышы мул, кибет тота.

Искәндәр ат тотучыга кагылып алды, җавап бирмәде, бу аның кузгалыйк диюе иде. Ханбикә хатыннар белән саубуллашты, чанага утырды.

– Ә сине, Искәндәр, хатыннар ярата икән бит, – диде ханбикә, атлар кузгалып, җилле генә алдырып китүгә. – Елизавета дигәне алып кала язды үзеңне.

Искәндәр бары тик тамак кына кырды, ары бер сүз дә әйтмәде һәм аның ханбикәгә әйтер сүзе дә юк иде.