Надзея Статкевіч - Папялішча

— Лёгка паверу! Эх, шэльма! Заўсёды гаварыў, што Рыгор — дурань!

Тут зайграла музыка, і ўсе пайшлі ў агульную залу. Катажына стаяла пабач з вазай з засушанымі ружамі. Гэтыя кветкі пані вельмі любіла, а каб і зімой любавацца іх прыгажосцю, загадала высушыць для сябе. Цяпер яна гулялася, асцярожна датыкаючыся тонкімі пальчыкамі да шыпоў, сціскала іх і хутка адпускала. Бавілася так доўга, пакуль не заўважыла, што за ёй назірае пан Яраш. Жанчына збянтэжылася, а шляхціц усміхнуўся і накіраваўся да яе. Калі ён пацалаваў руку, Катажына апусціла вочы, аднак рукі не адняла.

— Пані падабаюцца гэтыя кветкі?

— Так. Іх нельга не любіць. А чаму пан не танчыць?

Яраш спакойна зірнуў на яе і прамовіў.

— А я не выношу, пані, красак, бо паважаю толькі пах пораху. Не іду скакаць, бо ведаю толькі танцы з ворагамі маёй Бацькаўшчыны.

Катажына схіліла галаву.

— Але для гаспадыні гэтага дому я зраблю выключэнне, — хутка дадаў ён.

Шляхціц падхапіў кабету за тонкі стан і вывеў у цэнтр залы. Яго вочы п’янілі, і

Катажына, зразумеўшы, што гэта прорва, не вагаючыся ступіла на яе край.

Вясна не спяшалася прыходзіць у гэты край. Снег ніяк не мог растаць і вызваліць зямлю ад палону доўгай зімы. Яшчэ дзе-нідзе трапляліся брудныя, шэраватарудыя гурбы, што псавалі настрой.

Перад акном сядзібы Жывіцкіх гарэлі гронкі рабіны, якія нейкім дзівам яшчэ не былі з’едзены за зіму птушкамі. Гледзячы на гэты цуд, хацелася адчыніць аканіцы і пакласці на іх далоні, каб сагрэць халодныя рукі. Гаспадыня сядзела каля пячуркі і пазірала ў вакно. На гук яе званочка прыбегла запыханая Глэся, уся ў попеле, з расплеценай касой.

— Пані клікала? — спытала.

— А то не! Ты дзе так доўга была? Спала зноў?!

Глэся вінавата апусціла вочы.

— Загадаю ў наступны раз высекчы. Адарві мне арабіны!

— Нашто?

— Што за дурніца! Ідзі і не марудзь!

Служка выйшла, а калі вярнулася, то прынесла ў сподачку чырвоныя ягады з белымі ільдзінкамі на іх, якія патроху таялі ў цёплым пакоі. Яна пачала выбіраць лёд, але Катажына спыніла і загадала:

— Я сама. Паглядзі лепш, як нянька спраўляецца з Глебам.

Яна знікла, а Катажына ўселася ў крэсла і паклала сподачак сабе на калені. Жанчына любавалася чырвонымі агеньчыкамі, ад якіх яшчэ цягнула зімовым холадам. Шляхцянка адшчыкнула ягадку і кінула ў рот разам з ільдзінкай. Прыемная слодыч халодных ягад надавала бадзёрасці ўсяму целу. У пакой увайшла Глэся і спынілася каля дзвярэй.

— Пані, — паклікала яна.

— Чаго?

— Пані, там… — яна зніякавела.

— Г авары, ці табе мову заняло? Нешта здарылася?

— Паночку маленькаму блага.

Жанчына спалатнела, падхапілася з крэсла і выскачыла з пакоя. Прабегшы па калідоры да пакойчыка Глеба, шляхцянка спынілася каб аддыхацца і з болем у сэрцы адчыніла дзверы. Каля ложка маленькага паніча мітусілася нянька. Убачыўшы гаспадыню, яна ўздрыгнула і развярнула місу з гарачай вадой. Служка ўскрыкнула, пачала выціраць, ды Катажына, не звярнуўшы на яе ўвагі, кінулася да сына. Глеб, ухутаны ў коўдру, ляжаў нерухома. Твар яго быў чырвоны, а на ім выступалі маленькія кропелькі поту. Немаўля цяжка пасопвала носікам, і здавалася, што яно пачынае задыхацца, бо час ад часу хціва хапала паветра і кашляла. Катажына нахілілася над дзіцём, але баялася нават дакрануцца. Нарэшце яна ўзяла Глеба на рукі і памацала лобік. У хлопчыка была ліхаманка.

— Чаму не сказала? — запытала ў нянькі, ледзь стрымліваючы сябе, каб не закрычаць.

— Баялася, — паспрабавала апраўдацца тая.

— Што ты вярзеш!

— Гаспадыня, я думала, што пройдзе…

Яна моцна ўдарыла служку. Тая заплакала і павалілася на калені, але шляхцянка адштурхнула яе.

— Даўно заснуў?

— Не, во толькі. Плакаў шмат.

— Еў?

— Не.

— Бачыш, як высыпала на твары? Змазаць настойкай.

— А што гэта?

— Воспа. Хварэла на яе?

— Не, у дзяцінстве памятаю, сястра захварэла, дык праз тыдзень памерла. І браты два… Аднаму і месяца не было!

— Тады прэч адсюль, каб вочы мае цябе не бачылі!

Служка хацела яшчэ нешта сказаць, але Катажына зірнула на яе так, што тая вылецела за дзверы без аніякіх роспытаў. Пані прысела на ложак і пяшчотна пацалавала малечу. Глэся зашоргала нагой па падлозе, чакаючы, пакуль гаспадыня паглядзіць на яе.

— Пані, мне застацца?

Катажына кіўнула. Дзяўчына падышла бліжэй, уважліва паглядзела на хворага хлопчыка і сказала:

— Я зараз настойкі прынясу.

Катажына махнула рукой у знак згоды, і Глэся знікла. У гэты час малы заварушыўся і расплюшчыў вочы. Пазнаўшы матулю, дзіцё працягнула да яе маленькія ручкі і заплакала. Жанчына абняла яго і пачала спяваць песеньку, а ў самой балюча зашчымела сэрца. Прыгадала, як чакала яго, калі яшчэ была цяжарная. Кожны дзень тады падыходзіла да люстэрка і любавалася жывоцікам, з заміраннем адчувала, як варушыцца і б’е ножкамі ў яе пад сэрцам. Калі ж пасля народзінаў ёй у першы раз паклалі дзіця на грудзі, яго маленькія пальчыкі схапіліся за яе мезенец і не адпускалі. У той момант сэрца гатова было выскачыць з грудзей, а цела ахоплівала хваля захаплення. Хрэсьбіны Глеба правялі, як і належыць, з пышнасцю. На іх запрасілі ўсё наваколле, учыніўшы сапраўдны баль. Колькі тады з’ехалася гасцей! Каля іх тады праходзілі людзі, віншавалі, усміхаліся, а яна не бачыла нікога, акрамя сына. Пасля гэтага яна нават са свякроўю магла гаварыць смялей, бо стала паўнапраўнай гаспадыняй і маці нашчадка.