Надзея Статкевіч - Папялішча

— Прынясі вады, — загадала ёй гаспадыня.

Тая прынесла місу з цёплай вадой і чакала.

— Пані сёння ў добрым настроі. Можа, прысніла чаго?

— Адкуль ты ўсё ведаеш? — здзівілася Катажына. — Я сапраўды бачыла дзіўны сон.

— Магу растлумачыць, калі пані пажадае.

Жанчына ўсміхнулася.

— Ну, паспрабуй. Я бачыла двух мужчын. Адзін быў з кветкай лілеі, а другі з мячом. Ён падышоў да мяне, узяў за руку і павёў за сабой.

Служка звяла бровы.

— Хто з іх?

— Як хто? Той, што з мячом. Чаму ты спахмурнела?

— Няхай пані не злуе на мяне, але гэта дрэнны знак. Чалавек з лілеяй — святы Габрыіл, які з’яўляецца, каб пра нешта папярэдзіць. А вось пан з мячом падобны да святога Міхала. Ён прыходзіць да людзей, калі трэба быць асцярожным. Бараніцеся, пані.

Катажына надзьмулася і адвярнулася ад яе.

— Там усе ўжо прачнуліся, — паведаміла служка.

— Што робяць?

— Ведама што — п’юць. Як толькі які пан ачомваецца — адразу сівухі патрабуе. Хутка ўсё са склепу выжруць, а гарэлка наогул сёння нават можа скончыцца.

— Хутчэй бы!

Глэся здзіўлена паглядзела на яе. Катажына заўважыла гэты позірк, усміхнулася і патлумачыла:

— Калі ўбачаць, што тут няма чаго піць, то з’едуць самі.

— Дык перад гэтым нас давядуць да галечы!

— Хай сабе! Няхай ужо так, чым бачыць іх тут яшчэ тыдзень.

— Тое праўда. З мінулай нядзелі сядзяць. Я сёння, дарэчы, чула, як пан Караль падгаворваў гаспадара ехаць да нашага суседа Наліма.

— А ён?

— Згадзіўся. А вось пану Ярашу гэта не спадабалася.

— Адкуль такія думкі? Ты іх чытаеш?

— Дык жа па чалавеку бачна, пані…

Яна ўважліва паглядзела на Катажыну, якая адвярнулася, каб служка не заўважыла лёгкую чырвань на шчоках.

— Бачна? Я не разумею, пра што ты гаворыш.

— Ды так. Няхай пані не бярэ да галавы. Зараз патрэбна спусціцца, а то зноў прыпаўзуць сюды па вас.

Катажына кіўнула ў знак згоды і пайшла першая.

У зале чуўся рогат і грымела музыка.

Мужчыны сядзелі асобна, і яна, абмінуўшы іх кампанію, накіравалася да іншай залы, дзе звычайна знаходзіліся дамы. Па дарозе, міжволі зірнуўшы на Яраша, яна злавіла яго позірк і запунсавела. У гурце паноў гаворка ішла не толькі пра справы дзяржавы. Абмяркоўвалі ўсё: палітыку, законы, ураджай, дайшло нават да гаворкі пра жонак, але хутка прымоўклі, бо тыя былі ў суседнім пакоі. Тады загаварылі пра ўласныя справы…

— А дзе ж пан Сосна? Няўжо не захацеў прыехаць? — спытаў раптам Альшэўскі.

— Зараз у Абраама на піве наш Сосна, — адказаў нехта.

— Божухна, а такі малады быў! Шкада слаўнага рыцара. Калі тое сталася?

— Можа, гэтай вясной. Пахавалі з годнасцю, як і належыць.

— Эх, браткі, не будзем сумаваць, — махнуў рукой пан Завалька, парушыўшы ўсеагульнае маўчанне. — Я вось таксама хачу, каб мяне з гонарам да ўсіх святых адправілі. Калі жывыя будзеце, так і зрабіце. І не горш, чым пана гетмана Патоцкага!

— Блазнуеш, браце.

— Чаму б і не?

— Гэта шаноўныя пра што распавядаюць? — спытаў адзін малады паніч.

— От, моладзь, нічога не ведаюць! З гады чатыры таму тое было ці крыху болей. Ну і відовішча! Чатыры дні хаўтуры пана Патоцкага доўжыліся. За труной ішоў конь гетмана, накрыты доўгай коўдрай, а за імі неслі меч. Людзі гаварылі, што ўжо перад самым касцёлам выехаў рыцар на кані, зламаў аб гэтую труну кап’ё і зваліўся з каня.

— Усё праўда, — падтрымаў яго іншы пан. — Тое каб ведалі — слаўны рыцар памёр, сын і абаронца сваёй Айчыны.

— Слова — свята! Мне бацька, дарэчы, расказваў, як пахавалі нашага караля Стэфана, — падхапіў Суднік.

— Баторыя? Гэтага венгра?

— А каго ж яшчэ? Што там было! Знайшлі падобнага да яго чалавека, апранулі ў каралеўскае адзенне і пасадзілі на Баторавага каня. Уперадзе служкі неслі труну, а за ёй ішоў конь з двайніком. Відовішча, скажу вам! А ўсё каб людзі бачылі, што сам кароль і вялікі князь сябе на той свет праводзіў!

— Вох, і не такое вочы ўбачаць!

— Я ж папрашу, каб мяне мой любімы сабака праводзіў, — выдыхнуў пан Рафал.

— Ой, у цябе іх процьма, палова жыцця спатрэбіцца, каб вызначыць, які ўлюбёны. Нашто табе столькі?

— Паляванне.

Паны засмяяліся:

— Калі ў апошні раз там быў?

— Сусед мой, пан Рыгор Дамбоўскі, дык наогул, ледзь не спіць з імі, — уставіў Завалька.

— Ага. А на двары ў пана Рыгора сабак больш, чым курэй і гусей.

— І я чуў Усе грошы на гэтых бестый звёў. Іх і купіць, і карміць, і лячыць… Вялікія грошы! Ды яшчэ наняў служку, каб правільна даглядаў.

— Ведаў я гэткага ж наглядчыка. Добры прыбытак такая служба дае. Казалі, пан Рыгор свайму столькі заплаціў, што ён з’ехаў у іншыя краі ды купіў сабе маёнтак.