Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

На гэтае пісьмо Вініць не меў адказу, бо Пятроні не адпісваў, спадзеючыся, мабыць, хуткага павароту з цэзарам у Рым. І праўда, незабаўна разыйшлася па горадзе вестка, уздымаючая радасць затужанае па йгрышчах ды харчовых дапамогах вулічнае талакі. Геліюс, вызвольнік Нэрона, абвясціў урэшце ягоны паварот у сенаце. Нэрон, сеўшы разам з дваранамі на караблі ў атоцы Мізэнум, паволі вяртаўся, візытуючы надбярэжныя гарады дзеля адпачынку ці выступленняў у тэатрах. У Мінтурнэ, дзе зноў пяяў публічна, затрымаўся на дзён колькінаццаць, а нат надумоўваўся, ці не вярнуцца ў Неапаль ды не чакаць надыходу вясны, якая запавяшчалася ранняю і цёплаю. Праз цэлы той час Вініць жыў сам-насам дома з думкаю аб Лігіі ды аб тых усіх рэчах, якія напаўнялі яму душу і ўносілі чужыя новыя пачуцці і паняцці. Час ад часу толькі спатыкаўся з Глаўкам, адведзіны якога напаўнялі яго заўсёды радасцю, бо мог з ім пагутарыць аб Лігіі. Глаўк, праўду сказаць, не ведаў, дзе яна знайшла сабе прыстанішча, але запэўніваў, што старшыны апякуюцца ёю добра. А раз, спачуваючы сумнаму Вініцію, сказаў, што Апостал Пётр зганіў Крыспа за тое, што страшыў Лігію суровымі дакорамі за зямную любоў. Малады патрыцый збялеў, як пачуў гэта. І яму не аднойчы здавалася, што Лігія кахае яго, але часта таксама сумняваўся, а цяпер вось першы раз пачуў пацвярджэнне сваіх жаданняў і надзеі з чужых вуснаў, а да таго — хрысціянскіх. У першым парыве ўдзячнасці маніўся бегчы да Пятра, але, даведаўшыся, што няма яго ў Рыме, бо навучае ў ваколіцы, заклінаў Глаўка, каб завёў яго да Пятра, абяцаючы за тое шчодра абдарыць убогіх гміны. Здавалася яму цяпер, калі Лігія кахае яго, дык тым часам няма перашкодаў між імі, бо аддаць павагу Хрысту гатовы быў у кожнай хвіліне. Але Глаўк, паміма моцнага нагавору да хросту, не смеў заручаць яму, ці праз тое заваюе сабе Лігію, бо хросту трэ пажадаць для самога хросту і для любові Хрыста, не для іншых мэтаў. «Трэба мець і душу хрысціянскую», — казаў яму. А Вініць, дарма кожная перашкода ўзбурала яго, пачынаў ужо разумець, што Глаўк, як хрысціянін, гаворыць тое, што павінен гаварыць. Сам сабе ён яшчэ не ўяўляў аднае з найглыбейшых перамен у ягонай натуры, менавіта: даўней мераў людзей толькі меркаю собскага эгаізму, цяпер жа паволі асвойваўся з думкай, што іншыя вочы могуць глядзець іначай, іншыя сэрцы інакш пачуваць, і што слушнасць не заўсёды адназначная з асабістаю карысцяй.

Брала яго ахвота пабачыцца таксама з Паўлам, словы якога зацікавілі яго, не даючы супакою. Укладаў сабе ў душу доказы, якімі збіваціме ягоную навуку, упіраўся яму ў думках, а хацеў аднак жа пабачыцца з ім ды паслухаць. Але Павал выехаў у Арыцыю і, калі Глаўк стаў прыходзіць штораз радзей, Вініція пачала мучыць самота. Тады зноў пачаў абягаць завулкі на Субуры і вузкія вулачкі Затыбра, спадзеючыся хоць здалёк угледзець Лігію, але як і гэта не дапамагло, агарнула яго нуда і нецярплівасць. Дзякуючы гэтаму адазвалася ў ім яшчэ раз даўнейшая натура з такою сілай, з якою хваля пасля адплыву вяртаецца на бераг, з якім нядаўна развіталася. Ці не дурны ж, думаў сабе, нашто непатрэбнымі рэчамі, давёўшымі мяне да нуды, турбую сабе голаў, ці не павінен браць ад жыцця, што дасца? Вырашыў забыць пра Лігію, а прынамсі шукаць раскошы забыцця па-за ёю. Адчуваў, аднак, што гэта была апошняя спроба, дык кінуўся ў вір жыцця з усёю сляпою, яму свомаю, энергіяй і палкасцю. Жыццё само быццам заахвочвала яго да гэтага. Замёршы і вылюднены праз зіму горад пачаў ажыўляцца надзеяй хуткага прыезду цэзара. Рыхтавалі яму вялікае спатканне. Ішла вясна: снягі пад цёплым ейным подыхам хутка знікалі з Альбанскіх гор. Гарадскія траўнікі пакрыліся кветкамі. Марсавае поле і рынкі зараіліся народам, шукаючым сонца. На дарозе Апія, якая была заўсёды месцам шпацыру, запанаваў рух багата ўпрыгожаных калясніц. Былі ўжо экскурсіі ў Альбанскія горы. Малодухны пад прэтэкстам складання пашаны Юноне ў Лянавіюме або Дыяне ў Арыцыі вымыкаліся з дому, каб за горадам шукаць уражанняў, таварыства, спатканняў і раскошы. Тут Вініць сярод важных рыдваноў прыкмеціў аднойчы пышную, папераджаную двума малосамі, каруку Пятроніевай Хрызатэміс, акружаную вянком моладзі і старых сенатараў, якіх абавязак затрымаў у горадзе. Хрызатэміс сама кіравала чатырма карсіканскімі куцамі, раздаючы навакол усмехі і злёгку ляскаючы залатою пугай, злавіўшы вачыма Вініція, затрымала коні, забрала яго ў карэту, а пасля дадому на банкет, які трываў праз цэлую ноч. Вініць так спіўся на гэным банкеце, што не памятаў нат, калі даставілі яго дамоў, прыпомніў сабе аднак, што калі Хрызатэміс спытала была яго пра Лігію, абразіўся і, будучы ўжо п’яны, выліў ёй на голаў коўш фалерну.