Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

С. 27: Крыспініла Кальвія — багатая матрона, што ладзіла для Нэрона оргіі. Норыкум — рымская правінцыя на тэрыторыі сучаснай Аўстрыі. Таблінум — галярэя, крытая тэраса.

С. 28: Арфей — у грэцкай міфалогіі знакаміты спявак і музыка, які зачароўваў сваім мастацтвам нат жывёлы й расліны. Прэнэста — старажытны горад Лацыя, 30 км на ўсход ад Рыма. Прахадны Дом — назва Нэронавага палаца на Палатыне й Эсквіліне перад пажарам; сваімі памерамі палац гэты быў падобны хутчэй на невялікі горад.

С. 29: Перыстыль — унутраны двор, абнесены калюмнадаю. Анній Паліён — сябра Клаўдыя Сэнэцыё.

С. 30: Наўзікая — у грэцкай міфалогіі дачка караля феакаў Алкіноя, якая дапамагла Адысею, калі таго бурай выкінула на востраў феакаў.

С. 31: …танагрскіх кшталтаў… — г. Танагра ва ўсходняй частцы Грэцыі славіўся вырабам тэракотавых статуэтак, якія вызначаліся надзвычайнай пластыкай. Псыхэ — у антычнай міфалогіі увасабляла захопленую каханнем чалавечую душу; адлюстроўвалася ў выглядзе матылька або дзяўчынкі з крылцамі. У мастацтве гэты вобраз знайшоў развіццё ў саюзе Псыхэ з богам кахання Эрасам (Амурам) . Анакрэонт — грэцкі паэт 2-й паловы VI ст. перад н. э., які апяваў каханне й застольную весялосць. Гарацый Флак Квінт (65–08 гг.

перад н. э.) — выдатны рымскі паэт.

С. 32: Берэніка — сястра жыдоўскага караля Ірада Агрыпы II, якую пакахаў сын цэзара Веспасыяна Тытус. Янікульскае ўзгор’е — прасцей называлася Янікул, знаходзілася на правым беразе Тыбру за мяжой гораду. Лібітына — рымская багіня мёртвых, смерці й паховінаў.

С. З4: Сакрат — старажытны грэцкі філёзаф (каля 470–399 гг. перад н.

э.) , настаўнік Платона. Адкрыў уласны метад філязафавання праз дыялогі або гутаркі некалькіх сумоўцаў, у працэсе якіх і выяўлялася сутнасць; тут пад дыялектыкай маецца на ўвазе майстэрства весці аргументаваную гутарку. Корнут Луцый Аннэй — філёзаф-стоік, вызвольнік Сэнэкі, настаўнік паэтаў Люкана і Пэрсыя, выгнаны Нэронам у 68 г. Ксэнафонэс (каля 570–478 гг. перад н. э.) з горада Калафона, што на заходнім узбярэжжы Малое Азіі. Пармэнід (каля 540–480 гг. перад н. э.) і Зэнон (каля 490–430 гг. перад н. э.) з г. Элеі ў Паўднёвай Італіі, абодва — прадстаўнікі так званай Элейскай школы старажытнагрэцкай філязофіі, якія меркавалі, што сутнасць нельга адчуць, а толькі асэнсаваць; яны сыходзілі з атоесамлівання іставетнага з разумовым. Кімэрыйскія краіны — паводле старажытных уяўленняў гэта вобласць на дальсвеце, дзе ў поўным змроку жыве казачны народ кімэрыйцаў. «Заранка з ружовымі пальчыкамі» — эпітэт багіні світанку Эос (у рымлян — Аўроры) . Гельвецыя — вобласць на тэрыторыі сучаснай Швейцарыі. Сэлена — у грэцкай міфалогіі увасабленне месяца. Дыяна — рымская багіня расліннасці; апякунка палявання, народзінаў, увасабленне месяца, атоесамліваецца з грэцкай Артэмідай. Актэон — міфалагічны паляўнічы, які выпадкова ўбачыў купанне Артэміды і быў ператвораны ёю ў аленя ды разарваны ўласнымі сабакамі. Іё — паводле грэцкай міфалогіі гэта дачка аргоскага караля Інаха, якую пакахаў Зэўс і з’явіўся да яе воблакам, хмарай. Даная — дачка аргоскага караля Акрысія, якую таксама пакахаў Зэўс, але бацька, ведаючы ад аракула, што яму наканавана смерць ад рукі ўнука, схаваў дачку ў падзямеллі, куды і спусціўся Зэўс дажджом.

С. 35: Нэрон не звянчаўся з Актэ, хоць яе называлі дачкою цэзара Атала. — Актэ была наложніцаю Нэрона. Наважыўшыся ажаніцца з ёю, цэзар прымусіў шэраг сенатараў даць ілжывую клятву, нібыта яна паходзіць з пэргамскага цэзарскага роду Аталідаў. У Сянкевіча тут недакладнасць, калі імя Атал разглядаць як дакладнае, а не абагульненае: апошні цэзар дзяржавы Пэргам, што знаходзілася на паўночным захадзе Малое Азіі, які дакладна насіў імя Атал, уладарыў тут у 139–133 гг. перад н. э., пасля чаго сама дзяржава стала правінцыяй Рымскай імперыі. Дэметра — грэцкая багіня ўрадлівасці й земляробства, атоесамліваецца з рымскай Цэрэрай.

С. 37: Лярарыюм — мейсца ў хаце з выявамі багоў-ляраў. Віргіній прабіў грудзі свае дачкі, каб вызваліць яе з рук Апія… — Як паведамляе Тытус Лівій (III, 44–60) , Віргіній, прадстаўнік старажытнага плебскага роду, быў змушаны забіць сваю дачку, якую пажадаў зрабіць наложніцаю рымскі дзяржаўны дзеяч і заканадаўца сярэдзіны V ст. перад н. э. Апій Клаўдый. Лукрэцыя прыплаціла ганьбу жыццём. — Паводле падання, сын апошняга рымскага цэзара Тарквінія Ганарлівага зганьбіў жонку свайго сваяка Лукрэцыю, якая скончыла самагубствам, і ейная смерць спрычыніла паўстанне, якое ўдарыла нават па вышэйшай уладзе ў Рыме (510/509 гг. перад н. э.) .