Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

— Што там за звычай? — спытаў збялелымі вуснамі Нэрон.

— Шыю ўшчэмяць у вілы і засцёбаюць, забічуюць цябе на смерць, а цела ўкінуць у Тыбр! — пагардліва адказаў Эпафродыт.

Давай ён тады расхіляць на грудзях вопратку.

— Ну дык пара! — кажа, узглянуўшы ў неба.

Ды йшчэ раз прыцвердзіўшы: — Што за артысты гіне!

Нараз загрукацелі конскія капыты. Гэта цэнтурыён з аддзелам ваяроў прыязджаў па галаву Агенабарба.

— Не марудзь! — закрычалі вызвольнікі.

Нэрон прылажыў да шыі нож, але рука пачала дрыжаць, відаць было, што ніколі не адважыцца ўсадзіць яго. Тады Эпафродыт неспадзявана папхнуў ягоную руку, і нож схаваўся па самы тронак, аж зекры яму выперла наверх, страхотныя, вялізныя, жахлівыя.

— Прыношу табе жыццё! — адазваўся, уваходзячы, цэнтурыён.

— Запозна, — адказаў храплівым голасам Нэрон.

Пасля дадаў: — Во гэта вернасць!

Смерць хутка пачала абнімаць голаў. Кроў з грубога карку аблюзгвала чорным раўчуком агародныя кветкі. Нагамі рыў зямлю і — сканаў.

Верная Актэ абвіла яго назаўтра каштоўнымі тканінамі і спаліла на перапоўненым пахошчамі вогнішчы.

І так прамінуў Нэрон, як мінае ліхая бура, навальніца, пажар, вайна ці паморак. А базыліка Пятра валадарыць і дасюль з Ватыканскіх высяў над народам і светам.

Недалёка Капэнскае брамы стаіць і дасяння маленькая каплічка з прыцёртым крыху напісам: «Quo Vadis, Domine?»

С. 13: Нэрон (37–68 гг. н. э.) — рымскі цэзар (ад 54 г.) з дынастыі Юліяў Клаўдыяў. Олеотокіюм — пакой для масажу ды націрання алеем. Эфебы — пляцоўкі для гімнастычных спаборніцтваў эфебаў (юнакоў 16–20 гадоў) . Сявера і Цэлер — архітэктары, што пабудавалі «Залаты палац» Нэрона.

Ватыній Тытус — шавец, якога Нэрон зрабіў прыдворным блазнам, наблізіўшы да сябе. Люкан — рымскі паэт І ст. н. э., аўтар паэмы «Фарсалія». Сэнэцый Клаўдый — набліжаная да Нэрона асоба, пазней быў удзельнікам змовы Пізона. Бальнеатар — нявольнік, што служыў пры лазні. Бысс — тонкая, ледзь не празрыстая тканіна з бавоўны, якая надта шанавалася ў часы Рымскай імперыі. Ляконікум — аддзел гарачай лазні з вялікім, але неглыбокім басэйнам. Альбанскія горы — цяпер гэтая мяйсцовасць, дзе стаяў храм Ёвіша (Юпітэра) , мае назву Монтэ-Кво, і гэта каля 30 км на паўднёвы ўсход ад Рыма. Тэпідарыюм — халаднейшая лазня. Наменклатар — паслугач, які вёў наменклатуру ўсёй світы дома, ягоных гасцей і нават гатуемых на кухні страваў. Марк Вініцій — консул з часоў цэзара Тыбэрыя, які ў сапраўднасці ажаніўся не з сястрою Пятронія, а з унучатай стрыечніцай таго цэзара. Даміцый Карбулон — таленавіты рымскі ваявода, які ва ўзросце 67 гадоў скончыў жыццё самагубствам па загаду Нэрона.

С. 14: Парты (парфяне) — супернікі рымлян за ўплыў на Блізкім Усходзе і ў Арменіі; магутная дзяржава партаў знаходзілася тады на тэрыторыі сучасных Ірака ды Ірана. Асклепіёс — бог лекавання ў грэцкай міфалогіі, сын Апалона і Караніды (атоесамліваецца з рымскім Эскулапам) . Кіпрыда — эпітэт Афрадыты (Венус, Венера) , які звязаны з міфам, што яна нарадзілася з марской пены ля берагоў Кіпра (Цыпру) . Бітынія (Віфінія) — вобласць на паўночным захадзе Малой Азіі, якая стала правінцыяй Рымскай імперыі з 74 г. перад н. э. Гераклея (Геракліён, Іракліён) — горад і порт у Бітыніі (Грэцыя) на ўзбярэжжы Чорнага мора. Калхіда — вобласць на паўднёва-ўсходнім узбярэжжы Чорнага мора на тэрыторыі сучаснай Грузіі. Валохэс — маецца на ўвазе Валохэс І, лідэр дзяржавы партаў (каля 57–76 гг. н. э.) . Тырыдат — брат Валохэса, узведзены на армянскі трон у 66 г. н. э. Тыгрынэс — Тыгран IV — галава Армянскай дзяржавы ў 60–62 гг. Арулан — Юні Арулан Рустын, філёзаф-стоік, у 66 г. быў народным трыбунам. Пырон (каля 360–270 г. перад н.

э.) — грэцкі філёзаф, заснавальнік школы скептыкаў, якія адмаўлялі магчымасць асэнсавання сутнасці рэчаў ды заклікалі ўстрымлівацца ад выказвання меркаванняў, уважаючы кожнае з іх аднолькава далёкім ад ісціны. Сысэн — гістарычнасць гэтай асобы не вызначана. Арсіноэ — дачка валадара Месэны Леўкіпа. Караніда — німфа ў грэцкай міфалогіі.