Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

С. 15: Эпідаўрус — калябярэжны горад ў Аргалідзе (вобласці на паўночным усходзе паўвострава Пелапанэс) , вядомы сваім храмам Асклепіёса. Порта Капэна , або Капэнская брама, — паўднёвы выезд з Рыму праз Апіеву дарогу на Капую (галоўны горад правінцыі Кампанья, што ў 200 км ад Рыма) . Інкубацыя — начаванне ў храме дзеля прарочага сну. Гіпокаўстэрый — памяшканне пад будынкам, дзе награвалася паветра і цераз сістэму трубаў абагравала дом.

Харыткі — у грэцкай міфалогіі тры дачкі Зэўса і Эўрыномы (Аглая, Эфрасіна і Талія) , багіні юнацтва, зграбнасці й прыгажосці; атоесамліваюцца з рымскімі Грацыямі. Эпілятары — нявольнікі-масажысты, што займаліся ліквідацыяй валосся на целе. Туніка — хатняя штодзённая доўгая нацельная кашуля. Лізып (Лізыпас) — выдатны грэцкі скульптар 2-й паловы IV ст. перад н. э. Палатын — палац на цэнтральным узгор’і Рыма, які ад часу Аўгуста зрабіўся цэзарскай рэзідэнцыяй. Гера — вярхоўная алімпійская багіня, якая атоесамліваецца з рымскай Юно (Юнонай) , сястра й сужонка Зэўса (Ёвіша, Юпітэра) . Агрыпа Марк Віпсаній (62–12 гг. перад н. э) — буйны ваявода, зяць Аўгуста; слаўны яшчэ будаўніцтвам у Рыме вадацягаў і першых грамадскіх лазняў (тэрмаў) .

Фабрыцый Вэент — вядомы даказчык (стукач) таго часу, пра якога паведамляе Тацыт («Анналы», XIV, 50) . Пакінуў па сабе кнігу пад назвай «Запавет», дзе зганіў усіх сучаснікаў, што былі яму не даспадобы; ягоныя паклёпы абурылі нат Нэрона, і той загадаў спаліць кнігу Вэента, а аўтара адправіў у выгнанне.

С. 16: Сэнэка Люцый Анэй — знакаміты філёзаф-стоік І ст. н. э., выхавальнік Нэрона. Мусоні Руф — вядомы філёзаф-стоік таго часу, сасланы ў сувязі з раскрыццём змовы Пізона. Фрыгідарыюм — ахалоджвальня ў лазні.

Рудабароды (лац. Ahenobarbus) — мянушка роду Даміцыяў, з якога паходзіў і Нэрон, да таго ж сам цэзар знешне адпавядаў мянушцы дакладна.

Скаўр — персанаж нельга назваць гістарычным, бо вядомы рэтор і паэт-трагік Эмілій Мамерк Скаўр скончыў самагубствам у 34 г., г. зн. перад падзеямі раману. Вініць Руфін — рымскі рыцар, які у 61 г. быў сасланы ў выгнанне за падробку дакументаў. Трымальхіён — персанаж з «Сатырыкона» Пятронія, тып багацея-самалюбцы.

С. 17: Антыохія — буйны горад у паўночнай Сірыі блізу ўзбярэжжа Міжземнага мора. Унктуарыюм — пакой у лазні для масажу і націрання пахнідламі. Кос — востраў блізу паўднёва-заходняга ўзбярэжжа Малое Азіі. Вестыпліка — нявольніца, што сочыць за вопраткай. Тога — вопратка паўналетняга чалавека, якая складалася з кавалка тканіны, адмыслова ўкладзенага. Фамілія — тут: не толькі сям’я, але і ўвесь «дом», г. зн. нявольнікі, вызвольнікі і г.д.

С. 18: Басс Аўфідый — вядомы гісторык і філёзаф-эпікурэец, высока шанаваны Сэнэкам. Аўл Плаўт — вядомы ваявода, заваёўнік Брытаніі, дзе быў намеснікам у 43–47 гг. С. 18: Субякум — вілла Нэрона блізу так званых Сімбруінскіх азёраў, каля 60 км на паўднёвы ўсход ад Рыма. … тужыў той Сон… за Пейсытаю… — паводле некаторых версій міфа ў Зэўса было дачок-Харытак болей, чым тры, і Пейсыта — адна з іх, малодшая, якую Гера абяцала Сну (Гіпносу) ва ўзнагароду за тое, што апануе Зэўса сном. Гісторыя не надта даўгая… — далей Сянкевіч вуснамі Вініція пераказвае, крыху перайначыўшы, фрагмент з Тацыта («Анналы», XII, 23–30) аб падзеі, што магла адбывацца ў 50 г. Свевы — зборная назва плямёнаў, што жылі на паўночным усходзе Германіі, этнічны субстрат якіх пазней захаваўся ў генетыцы прусаў і яцвягаў, а праз іх захаваў прыкметы і ў этнагенезе беларусаў; Ванія зрабіў каралём свеваў сын Тыбэрыя Цэзар Друзус -малодшы (13 г. перад н. э. — 23 г. н. э.) . Германдуры — германскае племя, што жыло на тэрыторыі сучасных Баварыі й Цюрынгіі.

С. 19: Языгі — племя сарматаў, што жыло між Дунаем і Тысай. Гістэр — асоба гістарычная, гэта намеснік Паноніі, які камандаваў паддунайскай легіяй, але ў рэальнасці яго звалі не Атэлій, а Сэкст Палпэлій Гістэр.

Катты — буйное германскае племя, што жыло ў вярхоўях ракі Везэр. Гісперыйскі яблык — паводле грэцкай міфалогіі, гэта яблыкі вечнай маладосці, якія Гера атрымала ў падарунак ад Геі (Зямлі) , а назваю сваёю яны паходзяць ад німфаў, што іх ахоўвалі, гісперыд, — якія жылі на дальсвеце ля берагоў Акіяну. Мопс — легендарны прадказальнік, сын прадказальніцы Манто. Гай Пліній Сэкунд-старэйшы (23–79 гг.) — рымскі дзяржаўны дзеяч, гісторык і навуковец-энцыклапедыст, які загінуў падчас вывяржэння Везувія.