Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

С. 98: Атлант — у грэцкай міфалогіі тытан, волат, брат Праметэя; пасля паразы тытанаў у барацьбе з алімпійскімі багамі Атлант змушаны быў падтрымліваць небасхіл на крайнім захадзе, ля саду Гесперыд. …ад стаўпоў Геркулеса аж па граніцы Аршацыдаў… — г. зн. ад Гібралтара да дзяржавы партаў; паводле падання, Гераклавы слупы — гэта дзве каменныя стэлы, якія Геракл усталяваў на беразе праліва Гібралтар, што аддзяляе Еўропу ад Афрыкі; Аршацыды — партаўская дынастыя.

С. 99: Вось дзеля чаго рыба сталася меткай хрысціян… — Слова «рыба» (грэц.

ісhthуs) складалася з пачаткoвых літар грэцкіх словаў І[ёsoуs], Ch[ristos], Тh[еоу], Ну[іоs], S[оtёr], што абазначае Езус Хрыстус Бог Святы Дух і Сын. Выява рыбы была найбольш ужываным крыптаграфічным знакам ранніх хрысціянаў.

С. 100: Празэрпіна — рымская багіня краіны мёртвых, дачка Цэрэры, атоесамліваецца з грэцкай Пэрсэфонай, дачкой Дэметры. Мэркуры — рымскі бог гандлю, ахоўнік падарожнікаў, тоесны грэцкаму Гэрмесу.

С. 101: …вызвольнік вялікага Пансы… — Тут недакладнасць: гаворка йдзе яўна пра Кая Вібія Пансу, сябрука Цэзара, консула 43 г. перад н. э., які і загінуў у тым жа годзе, г. зн. больш як за 100 гадоў перад апісанымі падзеямі.

С. 103: …чым воўчая наць, засяляючая ўзбярэжжа Тыбру — г. зн. рымляне; паводле падання, заснавальнікі Рыма — Ромул і Рэм — былі выкармлены ваўчыцаю; на знак гэтага ў пачатку V ст. перад н. э. на Капітолі была ўсталявана бронзавая выява ваўчыцы, якая захавалася да нашага часу. Пампея, Стаб’і — гарады ў Кампаньі ля Везувія, якія загінулі падчас ягонага вывяржэння ў 79 г. Ахайя — гістарычная вобласць на поўначы вострава Пелапанэс; гэтак называлася і ўся Грэцыя, калі была правінцыяй Рымскай імперыі. Амфітрыта — багіня мора й сужонка Пасейдона ў грэцкай міфалогіі. Торкват Сылан… ёсць праўнукам боскага Аўгуста. — Як паведамляе Тацыт («Анналы», ХV, 35) , Дэцым Юній Торкват Сылан, консул 53 г., даводзіўся Аўгусту прапраўнукам; скончыў самагубствам у 64 г., калі яго абвінавацілі ў змове.

С. 104: Пампей (106 — 48 гг. перад н. э.) — выдатны дзяржаўны дзеяч, знакаміты ваявода. У 67 г. перад н. э. атрымаў надзвычайныя паўнамоцтвы для барацьбы з піратамі, між якімі права карыстання дзяржаўнай казной, прыбыткамі правінцый ды прызначэння намеснікаў. Гістрыён Алітурус — актор, камедыянт. Эдып — у грэцкай міфалогіі сын фіванскага караля Лая. Гісторыя Эдыпа, якому Дэльфійскі аракул прадказаў забойства свайго бацькі і жанімства з маці, якую звалі Іёкастэ, была папулярным сюжэтам грэцкай трагедыі.

С. 108: …смела глядзеў ёй у вочы, бы Сакрат… — Як паведамляе Плятон («Файдон» з цыкла «Выбраныя дыялёгі» ў беларускім перакладзе Яна Пятроўскага, Гэйнсвіл, 1987) , Сакрат атруціўся ядам у турме згодна наканаванаму прысуду і спаткаў смерць з самапэўным спакоем.

С. 110: Цыркус Максімус — так званы Вялікі Цырк, пабудаваны, як сведчыць легенда, яшчэ Тарквінам Ганарлівым, быў размешчаны між Палатынам і Авентынам.

С. 114: …між дарогамі Салярыя і Намэнтана… — Першая, назва якой перакладаецца як Саляная дарога, вяла на паўночны ўсход, да берагу Адрыятычнага мора; другая йшла паралельна ёй і, праходзячы праз невялікі горад Намэнтан у 30 км ад Рыма (чаму і звалася Намэнтанскай) , лучылася неўзабаве з Салянай дарогай.

С. 116: …яго мучыць Фурыя… ролю Орэста… — У грэцкай міфалогіі Орэст — сын ахейскага караля Агамемнона і Клітэмнэстры; даведаўшыся ад аракула, што маці забіла ягонага бацьку, а сыну наканавана адпомсціць, Орэст забівае маці, за што і пераследуюць яго Эрыніі, якія атоесамліваюцца з рымскімі Фурыямі, багінямі помсты.

С. 117: Бэнэвэнт — горад у вобласці Самній, 40 км на ўсход ад Капуі.

…пад апекай боскіх братоў Алены… — г. зн. Кастара і Палукса. Озырыс — егіпскі бог вытворных сілаў прыроды, уладар таго свету. Бааль — боства семіцкага паходжання; часцей за ўсё шанаваўся як бог урадлівасці і бог сонца. Лекан і Ліцыній — консулы 64 г. Кай Лекан Бас і Марк Ліцыній Крас.

Мірэнская чара — белая чара з плавіковага шпату з тых, што завозіліся ў Рым з Усходу і лічыліся надзвычайнай рэдкасцю.

С. 118: …маці твайго крывічэснага продка Энэя… — Сын Венеры Энэй уважаўся за радаводцу рымскага народу і заснавальніка роду Юліяў, да якога павінен быў належаць Вініць па жаночай лініі. …боскі сын Майі… — г. зн.