Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

С. 62: Лемуралій — дзень памінання духаў памерлых, якія зваліся лемурамі; адзначаўся 9 траўня.

С. 73: Гадэс — тое самае, што Аід (грэч. Наdes) , бог смерці або цалкам краіна мёртвых; клятва «На Гадэса!» лічылася непарушнай. Апалоній з Тыяны — філёзаф-піфагорац І ст. н. э., які праславіўся магіяй і прадказаннямі; на падставе легендаў вакол ягонай біяграфіі грэцкі пісьменнік III ст. н. э. Флавій Філастрат напісаў вялікі раман «Жыццё Апалонія з Тыяны»; Тыяна — горад у Малой Азіі.

С. 74: Лямпадарый — нявольнік, што нясе паходню або іншае асвятленне.

Трыбун — дзяржаўная асоба, якой належыць абараняць інтарэсы плебеяў у сенаце, дзе яна мае права вето; крыху іншы сэнс у паняцці «вайсковы трыбун», дзе маецца на ўвазе адзін з шасці вышэйшых ваяводаў легіі, кім і быў Вініць.

С. 78: Эрэб — персанізаванае ўвасабленне змроку ў грэцкай міфалогіі, сын Хаоса і брат Ночы. Геката — боства паходжання з Малое Азіі. У грэкаў сімвалізавала змрок, начныя крозы і чарадзействы ды выяўлялася ў выглядзе постаці са змеямі ў валасах і факелам у руках, у рымлян атоесамлівалася з Трызіяй — багіняй трох шляхоў, выяву якое ў выглядзе трох фігураў часам усталёўвалі на скрыжаваннях.

С. 81: Ізыс — у грэцкай міфалогіі ўвасабляла вясёлку, вяшчальніцу багоў.

С. 84: Валатэр і Цэрэ — старажытныя гарады ў Этрурыі, адпаведна ў 200 і 40 км на паўночны захад ад Рыма.

С. 86: Фантэй Капітон — консул 59 г., намеснік Ніжняй Германіі, дзе загінуў у 68 г. Клазамены — горад на заходнім узбярэжжы Малое Азіі. Скопас — вядомы грэцкі скульптар і архітэктар 1-й паловы IV ст. перад н. э. з вострава Парос.

С. 89: Прэтор — вышэйшая дзяржаўная асоба ў галіне суда і юрысдыкцыі; спярша прэтораў было двое (па справах грамадзянаў і іншаземцаў) , але пры Нэроне іх колькасць павялічылася да васемнаццаці.

С. 90: Тэрзыт — у Гомэра («Іліяда», II, 212–270) невядомы ваяр у лагеры ахейцаў, вораг Ахіла і Адысея, які фігуруе тут у якасці сварлівага дэмагога.

Уліс — лацінская форма імя Адысей. Элізэйскія прасторы — вобласць у Гадэсе (Аідзе) , дзе нібыта размяшчаліся душы герояў і сумленных людзей.

С. 91: Цынік — паслядоўнік папулярнай грэцкай філязофскай школы цынікаў (кінікаў) , што ўзнікла ў IV ст. перад н. э. і дэманстратыўна адмаўляла агульнапрынятыя сацыяльныя і маральныя нормы, прапаведваючы максімальную спрошчанасць ва ўсім. Стоік — паслядоўнік стоіцызму, аднаго з самых уплывовых філязофскіх накірункаў антычнасці, дзе вылучаецца тып мудраца трывалага, стойкага, незалежнага ад знешніх абставінаў. Парыпатэтык — паслядоўнік школы Арыстотэля, назва якой паходзіць ад грэцкага слова «парыпатос», г. зн. «крытая галярэя», дзе адбываліся найчасцей заняткі такой школы. Геракліт — адзін з найпапулярнейшых ва ўсе часіны грэцкіх філёзафаў VI–V ст. перад н. э. родам з г. Эфеса на заходнім узбярэжжы Малой Азіі; ягоная канцэпцыя, якую можна рэканструяваць паводле захаваных фрагментаў, грунтуецца на ідэі бесперапыннага абнаўлення («двойчы ў адну раку не ўвойдзеш», «усё плыве — усё змяняецца») ; канцэпцыя ўбірае таксама ідэю вечнай барацьбы процілегласцяў ды існавання схаванай «гармоніі» ў космасе. Дыягенэс з Апалоніі (гораду ў Малой Азіі або на Крыце) — грэцкі натурфілёзаф 2-й паловы V ст.

перад н. э., блізкі да традыцый Геракліта.

С. 92: Тэлезыя — горад у вобласці Самній каля 180 км на паўднёвы ўсход ад Рыма. Понт Эўксын — грэцкая назва Чорнага мора. Мезэмбрыя — горад у Фракіі на паўднёва-заходнім узбярэжжы Чорнага мора. Путэолі — прыморскі курортны горад у Кампаньі, дзе месціліся віллы Калігулы, Нэрона ды інш. Ланісты — утрымальнікі гладыятарскіх школ. Арэнарыі — пясчаныя кар’еры, дзе збіраліся хрысціяне, хаваючыся ад пераследу.

С. 96: Ніоба — у грэцкай міфалогіі дачка караля Тантала, сужонка фіванскага караля Амфіёна; маючы шмат дзяцей, Ніоба заганарылася перад маці Апалона і Артэміды багіняй Лета (Латонай) ; у знак помсты Апалон і Артэміда знішчылі ўсіх дзяцей Ніобы, і тая ад гора скамянела. Геліёс — бог сонца ў грэкаў.

С. 97: …прыбыццё Тырыдата, караля Арменіі… — Паводле мірнай дамовы Тырыдат павінен быў атрымаць атрыбуты ўлады з рук Нэрона. Эпрый Марцэль Тытус Клаўдый — вядомы даказчык з набліжаных да Нэрона асобаў; скончыў самагубствам у 79 г., калі яго абвінавацілі ў змове супраць Веспасыяна.