Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

Зразумела, што кожны хоча жыць лепей, але ці гэтае “лепей” азначае большую колькасць мёртва стаячых на полках “хрусталяў” у хаце? А іншым бывае вельмі цяжка на малой зарплаце. Расказвалі, што нядаўна аднаму прадсядацелю калгаса ўначы каменьмі разбілі і вакно, і шафу, дзе было на 2 тысячы руб. адных “хрусталяў”! Праз пэвен час яго сцерагла па начах міліцыя. Трэба ж сабе, але трэба і людзям, і дзяржаве, і трэба крыху было яму думаць аб храме ў Сынковічах (абарончым!), а не абстаўляць яго хлевушкамі і свінушнікамі і спакойна глядзець, як развальваецца, асыпаецца нерамантаваны гэты наш скарб!

Мала культуры, а яе не надыктуеш. Яе трэба выхоўваць у чалавеку з любові і павагі да людзей, да працы і да зямлі сваёй. З нечага трэба выходзіць, а найлепш – з натуральных, шляхотных пачуццяў.

Распісалася і не падзякавала яшчэ Вам за мілы здымак з дня Вашых народзінаў. Дзякуй вялікае! Вы не змяніліся, пані Галя – таксама, Лёдзя паправілася, а Кастусь памаладзеў. Слаўка – радасны, пэўны сваёй вартасці, зраўнаважаны, як і належыць быць чалавеку. Прытым, вельмі прыстойны. Сэрца і розум у яго – у поўнай гармоніі. Адным словам, харошы ў Вас унук.

Мае зноў не пішуць. Аднойчы нейк напісаў Міхась аб сваёй вучобе. Болей як тыдзень хварэю. Пару дзён не выходжу з хаты. Уся сіняя ад банак, абкладзеная пластырамі. Здаецца, ужо крыху лепей, а было дрэнна. Дагледзелі чужыя людзі. Яны бываюць узварушліва мілыя. Прыходзілі нават нанач, “падкормліваюць” мяне, але пачалі і “падпойваць”. Я то не п’ю, дык хахатала з іх “лекаў” – гарэлкі, настоенае на дубовай кары.

З кніжкаю, здаецца, мілая Дануся ўжо справілася. Я, праўда, не з усяго задаволеная, але гэта – між намі. У нас з Данусяю розны стыль… Няхай ужо будзе, як будзе. За вестку аб З. П. вельмі дзякую. Нечаму ён не напісаў мне ні разу, а не ўсё дагаворана паміж намі. Можа, яно так і трэба. Вас ён успамінаў з вялікай павагаю. Толькі б быў здаровы. Ніколі не забудуся іх увагі ў часы найчорныя, у апошнія дні жыцця с.п. Мужа. Прыбылі таксама на пахаванне, а калі мне было, бадай, найгорай, дык я была толькі са сваім болем. Змагалася і з болем, і з іншым, злосная, як воўк. Ці перамагла – не ведаю, але пакуль што вось жыву. У хату пускаю толькі пару асоб: сваіх суседак і сваякоў с.п. Яначкі. Сяння марозік. Яшчэ раз запаліла ў печцы. Зося (суседка) прынесла дроў і торфу на заўтра. Нехта купіў хлеба.

Цалую Вас сардэчна. Вітаю Вас з Каляднымі святамі і жадаю шчасця ў Новым годзе!

З любоўю да Вас і з павагай да ўсёй Вашай сямейкі – Ларыса Геніюш .

Зэльва, 15 снежня 1979 г.

Даражэнькая Людвіка Антонаўна!

А мяне зноў адкінула. Сяджу ў хаце, ноччу спала добра з нейкага одуру галавы. Днямі выслала Вам ліст ужо з навагодняю паштовачкаю. Няма беларускіх, на жаль. Гэта быў адзін толькі варыянт. Няўдалы. Яшчэ раз вітаю Вас з Каляднымі святамі і шчасця Вам жадаю ў Новым годзе!

За весткі пра З. П. дзякую. Цешуся, што яны пазітыўныя. Я была моцна засумнявалася. Болей мяне гэта не цікавіць. Цікавіць другое. Дарэчы, я спадзяюся, што гэты чалавек усё ж спрыяльны мне, як і я яму. Бо я тут мела падставы думаць іначай. Няхай гэта застаецца між намі.

Людвіка Антонаўна, што Вы ведаеце пра Вячаслава Адамчыка? Узяла чытаць яго кніжку “Чужая бацькаўшчына”. Не магу ад яе адарвацца. Якое веданне нашага жыцця, якая сочная, багатая мова! А вобразы! Гэта ж мастак! Хто ён такі? Гэта лепей напісана як “Chlopi” Рэйманта. Меней персанажаў, але як жа цудоўна малюе словам па-беларуску! Як прыкмечаныя дэталі, як хораша яны апісаныя! Персаніфікацыя прыроды – цудоўна! Напрыклад, вобраз: “Зранку яшчэ гнала ў вочы сухі калючы снег. Сеяла, як праз дробнае сітца, з тоўстых стрэх белы пыл, зганяла ў касыя шчыліны патрэсканых сцен. Сярод дня шэрая навараць хмар разлезлася, як старая, зношаная радзюжка”. Такое – на кожнай старонцы, старое, як наш народ, і новае, бо не для ўсіх ведамае. Гэта майстар не толькі дэталяў, якія ў яго – як у Гамера.

Пішу, а рука яшчэ мне дрыжыць ад нейкае слабасці. А столькі лістоў яшчэ трэба мне напісаць! Сяння не змагу.

Ну і Адамчык! Вярнуў мяне зусім у дзіцячыя гады, у той быт, які бачыла ў сёлах, часткова і ў сябе ўдома. Яшчэ раз буду чытаць гэтую кніжку. Толькі б ён не прадаўжаў яе. Толькі б на гэтым спыніўся! Я ідэалізую наш народ, а ён бачыць яго такім, якім ён ёсць. “Шызым дымам у сіняе, зацярушанае пякучым жарам мігатлівых зорак неба падымаліся абсівераныя бярозы”. Паэта?

16 снежня. Так і не змагла ўчора дакончыць ліста. Бачыце – сяння ўжо пішу крыху лепей. Выходзіла пакарміць сабаку, прынесці дроў. У царкву яшчэ не хаджу, а вось на могілкі мяне проста цягне. Хочацца пайсці туды адной, каб пагутарыць аб усім ад сэрца. Помніка, на жаль сябры не паставілі. Пачаліся якраз раннія марозікі, і яны напісалі, што рассыплюцца бетонныя працы. Помнік ляжыць схованы і прыкрыты.