Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

Ну і як мы назавем тую кніжку? “Настоеныя на чабары”, можа, і было б найлепей. Там было “Невадам з Нёмана”, дык нельга ўжо “З рабра наднямонскіх вярбін”… А “Слядамі дзён мінулых”? А “Супроць ветру”? Данусенька, я пакідаю гэта Тваёй фантазіі.

Ці мой ліст з панядзелка, 3 снежня, быў зусім нармальны? Тэмпература там не адчувалася? А банкі мне так і не паставілі. Не было як учора. Твой “філософ” недзе Табе зусім абрыд, не рві нерваў! Пакінь яго такім, якім ён ёсць! У яго другія “вартасці”. Ён не бачыць і не дацэньвае таго велічнага, чалавечнага, што яшчэ захавалася ў нашым народзе. Ці ён зразумее Ленінград? Будзе, як у таго Райкіна: “У грэчаскум зале, у грэчаскум зале!..” Глядзі, каб Цябе ён не перарабіў на свой лад! У што ён верыць? Ці ведае антыку і яе пераход у хрысціянства і далей у сацыялізм? А народную культуру? Гэта гультай нейкі і паразіт, калі нават жывёлаў не любіць! Няхай ён жыве па-свояму, бо і так хапае Тваім нервам. Чалавека з яго не зробіш, беларуса – тым больш!

Няўжо той Франі Табе больш шкада, як мілага Эрыка? Яму падобнае не дадае здароўя. Каб Твой “філосаф” ведаў хоць крыху Бялінскага, дык адчуваў бы сапраўдныя вартасці, а Чарнышэўскі ўжо крыху ўстарэў… Папугай гэта нейкі, а не самастойна думаючая адзінка. Усе мы крыху індывідуалісты, але ад падобнага індывідуума вее расейскай несаліднасцю і нудотай. Даруй усю маю злосць на “генія”, але цацкацца з ім не раджу. Дай яму велікадушна хлеб гэтыя месяцы са сваіх скромных, беларускіх магчымасцяў, як доказ сапраўднай дабрыні і культуры, бо так хоча Твая мама, і парадзь яшчэ раз уважна перагледзець Бялінскага.

Папраўкі Твае выйшлі вельмі добрыя. “То ж ён ні разочку за гэтулькі год не накрычаў на Барбару” – гэта вельмі добра. Пра “кілаграмы” магла і не пакідаць. А канец хай застаецца, як Ты раней закончыла. Толькі б удома ўсё было добра, гэта галоўнае.

Даўно няма лістоў ад нашых, ад Юркі. Ці не пісаў Табе часамі? Што там у іх? Мне цяжка ў гэты час, бо прыпамінаецца ўсё. Ратаваць было амаль немагчыма, але нейк ратавалася. І цяпер усё зрываюся, каб ратаваць, падсведама гэта адчуваю, зрываюся. Хочацца падняць на ногі хворага, саслабелага, дарагога чалавека, а падняць немагчыма.

Гавядзіну Тваю замарынавала. Пабіла на біточкі, пакрапіла ледзь-ледзь воцатам, пасаліла, паперчыла – і ў халадзільнік. Абсмажу ў муцэ, дам многа цыбулі (калянкамі) і ўтушу. Выходзіць смачна. Часнык і цыбуля – гэта санітары для нашага арганізма. Надта люблю лісты ад Цябе, толькі хустачкаў не ўспамінай! Яны яшчэ будуць, напэўна. Зайздрошчу Твайму падарожжу ў Менск, дзе будуць цікавыя сустрэчы з сябрамі. Купіла Рагойшу. Найбольш усё праз М. Танка. Падзякуй Ю. Хадыцы за харошую перадачу. Гэта, думаю, яго твар.

Я часамі люблю ў паэзіі гуляць словамі, так крыху, каб былі яны – як бліскавіцы. Я вельмі люблю музыку словаў, хоць часамі кульгае вобраз ці думка. Наагул, я ўжо старая, і мяняцца мне цяжка, і не хачу. А можа, мы назавем кніжку “З душы маёй жаночай”? А можа – “Нам сняцца высокія травы”? Не, гэта не. “А я, здаецца, чула голас матчын…” Не, таксама не! “З вятрамі наперагонкі”? – Не, не салідна! “З зямлі сваёй вытокаў”? “У непагадзь”?.. Цяпер Ты выдумвай! Рабі так, як Ты ўважаеш за лепшае. “Беларус мая ў хустачцы белай” – не, архаічна.

Вонку падае дождж. Крыху ломіць мне косці. Баюся зноў сумнай ночы і Богу дзякую, што Вы ўсе разам, нават “філосаф”. Пішы мне яшчэ, пакуль паедзеш у Менск. І. не кажы пра кніжку, бо пашкодзіць. Няхай усё ў Вас будзе добра! Трымайся, Данусенька! Цалую Вашу сямейку.

Ваша Ларыса Геніюш .

Эрычак, не хварэй…

Зэльва, 12 снежня 1979 г.

Даражэнькая Людвіка Антонаўна!

Дзіўлюся яшчэ і памяці Вашай, і мудрым разважанням, і талковаму падыходу да актуальных нашых справаў. Сапраўды – вельмі сумны лёс нашых хворых, адзінокіх людзей сярод суродзічаў, сярод усяго вялікага горада! У зняволенні мне расказвалі літоўкі, як яны даглядалі аднаго з беларускіх ксяндзоў. Свае былі абыякавыя да яго хваробы і адзіноцтва.

Брак у нас культуры. Яна захавалася яшчэ крыху ў простага люду. А новаспечаная інтэлігенцыя часта эгацэнтрычная і мяшчанская. На болей узнёслыя пачуцці не здольная. Наглядаю і тут: “ковры, золото, хрусталь”. Кніжкі – не для інтэлектуальнай патрэбы, а для калекцыі. Усё завяршае гарэлка. Моцна запэўненыя становішчы не вымагаюць ад іх этыкі, чалавечнасці ды інш. Вымагаюць паслухмянасці. У нас дык нічога без блату не дастанеш. Бутэлька і пудэлка цукеркаў (куплена па блату і пераплачана) сталі неабходнымі пры ўладжанні ўсіх спраў. Сяння адзін малады, хворы, чэсны чалавек страшна абураўся – як гэта жыць далей? У людзей бываюць і вялікія зарплаты, а яны спакойна і бессаромна чакаюць і бяруць узяткі ад найбяднейшых. Сама гэта ведаю, даводзіцца даваць і з сваіх 33 руб. 75 кап. Не ўсе, безумоўна, такія, але ёсць людзі, што здаецца, не нап’юцца і не наядуцца…