Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

Кожны культурны здабытак народу, кожная добрая кніжка, песня ці танец цешылі і акрылялі яго. Бедныя, часта без капейкі, знаходзілі заўсёды сродкі на хлеб і на кніжку, ды нават на чарку для добрых людзей. Ні “каўроў”, ні “хрусталю”, ні золата – толькі глыбокая любоў да сваёй зямлі, мукі за гэта, поўныя паліцы кніжак і летам кветкі замест буракоў ля нашае старое, сялянскае хаты! Не шкадую менавіта так пражытых дзён! Жыць іначай і не магла б, і не хацела б… Толькі замнога крыўды сабралася ў сэрцы, і абавязкова трэба мне недзе ехаць згэтуль – хоць да папуасаў…

Вы нават не ведаеце ўсіх нашых мучэнняў тут падчас хваробы с.п. Мужа. Што я магла зрабіць тут, зусім адзінокая? Усяго не напішаш Вам, бо сапраўды не дапусцяць слоў маіх да Вас… А думалася рознымі катэгорыямі: і сямейнымі, і народнымі, і агульналюдскімі. Ужо здавалася рэальнай непазбежнасць вайны, і сэрца замірала за юных, улічваючы і ўнукаў, за вялікія здабыткі сусветнай культуры, цывілізацыі і думкі. Роўнасць між людзьмі – гэта рэч таксама ўмоўная. Яна не можа быць без вялікай, сапраўднай культуры і ўзаемнай дабразычлівасці людзей і народаў. Доля наша сямейная і доля ўласнага народу хвалявалі найболей. Усё вартае належыць у жыцці ратаваць, а мову зямлі нашай належыць ратаваць у першую чаргу! Як у першую чаргу належыць ратаваць у людзях чалавечнасць, і з гэтага толькі сыходзіць! Абмежанне ў зброенні і разрадка – гэта таксама справа не толькі прадстаўнікоў таго ці іншага ўраду, а кожнага думаючага і разумнага чалавека! Перад абліччам велькай небяспекі трэба быць уступлівымі, велькадушнымі, мудрымі, бо найважнейшая справа – гэта жыццё на зямлі, і каб здаровымі былі тыя пакаленні, якія прыйдуць пасля нас!

А цяпер я сама дзіўлюся, як гэта я перажыла ўжо тры месяцы па смерці с.п. Мужа? Як я здолела перажыць гэта? Колькі разоў была на могілках, але тады было найцяжэй. Усё думаю пра агароджу і помнік. Сябры абяцаліся мне дапамагчы, але думаю, што я яшчэ тут буду зімаваць. Выпісалі мне дроў, але дастаць іх цяжэй, чымсьці выпісаць. Забалелі ўжо ногі хадзіць у тое лясніцтва. Дождж і холад тут безупынку. Грады нашыя ў нізкім месцы, дык і садзіць яшчэ няма як. Часта забываюся есці, толькі плакаць не забываюся, хоць ведаю, што болей ужо нельга. Матэрыяльна прызналі мне 33 руб. 75 кап. пенсіі па Мужу. Як піша Данута Б[ічэль], гэтага не хапіла б яе кату Філімону на месяц, але я не бядую. Я даю і дам сабе рады, а калі мяне будуць друкаваць, як абяцалі, дык – тым больш.

Харошыя далёкія сябры пішуць, што толькі ў Зэльве я адна, а так яны ўсе са мною. Цяплей мне ад іхніх слоў. Вельмі харошыя здымкі атрымаліся з пахавання. Прыслалі мала, але абяцаюць зрабіць яшчэ. Тады адразу Вам перашлю. Жаль, што не дадумаліся мы сфатаграфавацца ля труны с.п. Мужа ўсе разам. Не было каму падумаць пра гэта, а я зусім згубіла тады голаў. Моцна загневалася на сяброўку, у якой Вы начавалі. Давялося парваць адносіны, што трэба было мне зрабіць раней. Сын піша мала. Памог крыху грашыма, але “стогне”, бедны, што надта ў іх усё дорага, што няма грошай, даўгі і т.п. Смяюся.

Дапамагае мне добры Бог, як заўсёды, ды мне і нямнога трэба, толькі б спакой у асірацелай маёй хаце і хоць крыху здароўя. Усе клічуць мяне і на Украіну, і ў Сочы, і зусім паважна і настала ў далёкую Аўстралію, аб Польшчы не кажучы, а мне найлепш пакуль што ў сваёй хаце, хоць і найцяжэй у ёй… Вершы, якія Вам пасылаю, болей Вам пра мяне раскажуць. Надта хачу, каб Вы гэтага ліста атрымалі. На ўсякі выпадак зрабіла копіі, бо гутарка гэта паважная. А Вы мне каб як найхутчэй напісалі пра сваё здароўе, бо гэта, бадай, самая важная рэч сяння.

Добра, што мы падпішам з Амерыкай пагадненні аб абмежанні ядзернай зброі. Спадзяюся, што гэта толькі пачатак разумных мерапрыемстваў у гэтай вельмі актуальнай сяння галіне. Бачыце, як распісалася сяння, а тыя дні неяк хварабліва маўчала і думала, як тут жыць і як выжыць? Папрасіла вызаў для Юркі. Адказу на гэта яшчэ няма. Проста неабходна каго з родных бачыць, а то можна здурэць адной. Як я Вам пісала, 40 дзён пасля смерці мужа прайшлі амаль так жа ўрачыста, як пахаванне. Па-міклашоўску! Хапіла ўсяго, як і належыць у нас памінаць памершых.

Ведаю, што Вам вельмі цяжка, але не забывайцеся пра мяне, пішэце мне часамі. А я тут мала каго і ў хату пускаю, каб не слухаць розных дурніцаў і правакацыяў. Сляджу толькі за палітыкай, бо баюся вайны. Думаю, што пакуль ёсць у людзей крыху розуму, дык заўсёды лепш дагаварыцца, як нішчыць сябе ўзаемна і руйнаваць землю. Белых людзей не так шмат на планеце. Яны стварылі немалыя вартасці, дык трэба неяк меркавацца, каб усім спакойна жылося на свеце. Меней экстрэмістаў, болей цвярозага розуму. Ларысе і Валодзі я напішу, пачакаўшы. Дзякуй ім за лісты.