Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

Клічуць мяне настала нашыя мілыя суродзічы аж у Аўстралію. Божа, якія яны харошыя, дарагія людзі. Гэта нерэальна, але як прыгожа! Можна ехаць да сына, каб не яго жонка… Вы нічога не знаеце, бо што гаварыць. Толькі мне ехаць туды – на згубу… Каб не было горай. Тут хоць – свая хата, і я – гаспадыня ў ёй. А як я пакіну сваю магілку? А як я пакіну харошых людзей, якія мяне не пакінулі ў горы? Яны так просяць, каб я засталася ў сваёй хаце.

Паваліўся плот. Узяла я малаток у рукі, пілку і гвоздзі. Плот – стаіць! Крыху пасля памог мне сусед з жонкаю, але ўжо не лазяць чужыя куры. Яшчэ не ўсё загароджана. Выпісалі мне 5 куб. дроў. Выпісаць, аднак, лягчэй, чымсці дастаць іх. Малыя начальнікі куды горшыя за тых большых… Усё абяцаюць, а я ўсё хаджу да іх і хаджу. Людзі абяцалі папілаваць.

Сын піша мала. Бядуе, што мае даўгі, што ўсё надта дорага, што ў гэтым годзе ўжо дапамагчы не зможа… Крыху смешна, толькі я абыдуся. Бачу, што друкавацца проста неабходна… Толькі б пісалася.

Цалую Вас усіх! Не забывайцеся пра мяне.

Ваша Ларыса Геніюш .

Зэльва, 6 траўня 1979 г.

Даражэнькія!

Я не пэўная, ці адказала Вам на апошняга ліста. Можа, толькі “пісала” Вам у думках. Я здаецца, адурэла ўжо з болю, яго ж нічым не ўняць. Баюся, што і час будзе перад гэтым бяссільны. Са здароўем – не скажу, што лепей. Сяння дзіка баліць галава. Званіла Юры. Сяння Юр’я – яго імяніны. Зноў успомніла с.п. Мужа, і слёзы так і прарваліся. Была ў царкве, там заварожваюць мяне з дзяцінных гадоў улюбёныя, моцна кранаючыя душу спевы. Удома я заснула, але боль галавы не сціх.

Пагода дажджлівая, туманная, так і гняце. Гарод наш нізкі, і садзіць яго няма як. Ружы мае амаль усе памерзлі. Нешта і на дэўцыі не бачу лісточкаў. Толькі Вашыя ягадкі зелянеюць. Я так цешылася, што нарву іх міламу свайму хвораму. Толькі так і думала… Зноў плачу… Што да п. Галіны, дык у нас часта чуваць, што баліць некаму пад лапаткамі. Людзі ратуюцца ад гэтай “эпідэміі” гарчычнікамі. Гэта сапраўды памагае. Бедная Ваша сваячка з Беластоку! Як я яе разумею! Мне вельмі цяжка ў маёй хаце, але ў кожным іншым месцы было б куды цяжэй. Тут і балюча, і міла, і цёпла душы. Я тут – гаспадыня, і гэта зусім не пустое слова.

Вельмі расчаравалася нашымі землякамі. Мне здаецца, што акрамя нейкага неабгрунтаванага страху ў большасці іх атрафіраваліся чалавечыя пачуцці спагады, сяброўства ў горы. Я дык не ведаю страху, калі мне трэба некага падтрымаць. Таму не хачу думаць, балюча думаць, проста ўстыдно! Толькі што гэта ёсць факт... Добра, што Вашыя страхі мінулі. Майце справу з дастойнымі людзьмі і нічога не бойцеся. Разрадка – гэта і індывідуальныя кантакты людзей, не толькі важкія словы дыпламатаў.

Мела вельмі паважную гутарку з прадстаўнікамі адказных культурных установаў. Людзі зрабілі на мяне добрае ўражанне. Дагаварыліся наконт друкавання, а які будзе рэзультат – не ведаю. Калі б жыў мой с.п. Муж, гэта было б для мяне болей важна. Дарагія, далёкія мае сябры моцна запрашаюць мяне ў Аўстралію. Удава аднаго нашага паэта (А. Салаўя) вельмі хоча, каб я разам з ёю жыла. Мяне гэта проста вабіць. Ды і за 33 руб. тут цяжка мне будзе пражыць. Адна мая знаёмая піша, што гэта мала было б і для яе ката Філімона… Здаецца мне, што там я так спакойна заснула б… Цешуся, што недзе жыве маленькі Ян, але лістоў ад іх болей няма. Мне забіраюць і такія радасці, на жаль… Лісты ад іх не даходзяць.

Паваліўся зусім мой плот. Крыху паправіла. Пераважна сама, і суседзі дзе-што дапамаглі. Калі нешта думаю ці раблю, дык забываюся пра сваё гора. Простыя нашы людзі не забываюцца пра мяне. Яны штодня хоць на хвілінку забягаюць, стараюцца нечым усё дапамагчы. Жаль – нічога не магу чытаць. Гэта яшчэ да мяне не даходзіць. Калі ёсць які грош, дык і далей купляю кніжкі. Так хацеў бы дарагі с.п. Муж. Недалікатныя людзі прапануюць прадаць бібліятэку на рынку, бо добра плацяць. Божа, якая ж агіднасць… Мне проста сорамна за такіх людзей. Мы жылі вельмі скромна. І таму я думаю, што заўсёды нейк дам сабе рады.

Як цікава было Вам атрымаць ліст, калі нехта запамятаў Вас аж з 1916 г.! Як гэта хораша. Галоўнае тое, што Вы заслужылі на ўспамін людзей праз даўгія гады.

Вялікдзень прайшоў мне з людзьмі, але пасля я паважна захварэла. Разгаўляліся мы з мужавымі сваякамі. Пасля ўсе хадзілі на могілкі, а зтуль жанчыны пайшлі да нас на гарбату (яечак у нас маляваць нельга, калі нехта памрэ ўдома). Пасля прыйшлі мужы тых жанчын, і даволі доўга пасядзелі, пагутарылі. Падобна прайшоў і 1-шы май, у які якраз быў памінальны дзень. Спраталі павялыя вянкі з магілкі, пакінулі толькі капронавыя. У іх заблыталася адна стужка, якой не выняслі, не спалілі. Калі я разгледзела, дык гэтая стужка была “ад унукаў”… Так я яе і прыладзіла на другі вянок. С.п. Дзедзіку гэта было міла.