Віктар Казько - Дзікае паляванне ліхалецця (зборнік)

I я адмаўляю табе, маёй маці…

Не, ён не паспеў так падумаць у сваім нямым сне. Але, пераганяючы думку і боль, нават у сне, у палоне ўласнага небыцця, жахнуўся. Ёсць у чалавеку нейкая мяжа, рыса, якую нельга пераступаць – гэта якраз яна. Ён быў гатовы ступіць за яе. А мо і ступіў. Гэты конік, чорны сабака, чорны вецер над Прыпяццю – адплата яму. Таму ён голы едзе на возе, падымаецца на гару, дзе знаходзіцца ўся яго радня, дзе знаходзіцца маці. Едзе, каб пазбавіцца іх праклёну вымаліць дараванне. А калі не – то застацца там, каля іх назаўсёды. Гэтым чорным ваўкалакам-ваўчком.

Але якраз яны, бацька з маці, і заступілі яму дарогу. Бацька, здаецца, не супраць, каб ён ужо далучыўся да іх. Унурыўся толькі, пакорліва стаіць побач з маці. А маці… Схавала, заклала руку за спіну, нешта трымае ў той руцэ, каб ён раней часу не ўбачыў і не ўцёк, як гэта было ў дзяцінстве. I ён загадзя і ў сне помніць і ведае, што яна трымае ў руцэ сваёй за спіной. Толькі дзяцінства яго даўно адышло і спрахла.

– Я знайшоў цябе. Я вярнуўся да цябе, мама, – кажа ён, ледзь-ледзь утрымліваючыся на краечку драбінаў.

Маці робіць крок і дубчыкам, дубчыкам па тым месцы, дзе бярэ пачатак яго розум. Толькі воўчая поўсць чорнымі пырскамі ва ўсе бакі.

– Рана, рана табе яшчэ сюды. Ды і не прыму я цябе такога.

– Навошта ты мяне пакінула аднаго, чаму ты мяне прыгаварыла да жыцця, пракляла? Злітуйся, даруй, гэта ж твой першародны грэх.

– Прэч! – зазлавала маці. I хвацка зашчыравала дубчыкам. – Ты разумееш, чаго просіш у мяне? Забіць цябе. Ведаю, так трэба. Але не магу. Не магу. Не магу… Калі ўжо такое наканавана, то гэта зробіш ты сам. Сам…

– Тады блаславі, ці то ўжо да скону зямлі пракляні мяне.

Маці адкінула дубчык і схілілася над ім, узняла ў неба руку, расцяла вусны і як бы нешта прамовіла. Але на тую хвіліну заварушыўся і скочыў з возу чорны сабака-воўк, і гняды конік спатыкнуўся адразу на ўсе чатыры нагі і згубіў дзве падковы, варта на горцы ажыла, заляскала дзідамі, і сцяна дазволіла зноў убачыць з горкі далёкі бераг Прыпяці, бел-чырвона-белы штандар…

Толькі яму было ўжо не да таго штандару. Ён прагнуў пачуць матчына слова. Бласлаўленне, пракляцце? Якое гэта мела значэнне. Было б толькі слова. Ссунуўся з возу, бразнуўся вобзем. Падхапіўся на ногі, і панёс непачутае праз горку, як мех непадымны панёс. Як быў голы, панёс на плячах цяжкае, як выплаканы зямлёй камень, валун. Не ведаючы, што ў мяху і не вельмі жадаючы ведаць. Ад маці і пракляцце салодкае. I чорны, што пякельны чорт, сабачка-воўк, увасабленне дзіцячага і дарослага зямнога страху, суправаджаў яго. Цікаваў і пільнаваў, каб ён на гэтай Юравіцкай Галгофе, спрадвечнай зямной чалавечай юдолі, не схібіў, не схітрыкаваў, не кінуў свой мех. За гэтым сачыла і варта на горцы. Дарэмна сачыла, ён не мог пазбавіцца сваёй ношкі і пад прымусам.

Так, не мог сёння. Але хто ведае, што будзе заўтра. I ці будзе ў яго заўтра, ці будзе ён у тым заўтра. I наогул, ці будзе безліч колькі разоў праклятая, безліч колькі разоў бласлаўлёная зямля.

Нават вада мае крытычныя кропкі. Што ж тады казаць пра чалавека. Ён таксама ўвесь час у руху, ад гневу да радасці. Ад нечага адыходзіць, да нечага набліжаецца, развітваецца, сустракаецца. Перакідваецца, за адведзены яму век пражывае дзесяткі, калі не сотні жыццяў. Кажуць, што недзе ў моры жывуць гадзюкі, якія двойчы за месяц мяняюць скуру. Ёсць патрэба, неабходнасць пазбавіцца ад таго, хто паразітуе. I тут я зайздрошчу марскім гадам, хоць ім, пэўна, і вельмі баліць. Зайздрошчу іх імкненню на поўню і маладзік да аднаўлення, жаданню пашырыцца. Пераўвасобіцца. Гад усё ж ёсць гад – нават у моры.

Чалавеку з яго куцымі памкненнямі і гіпертрафіраваным уяўленнем свайго эга, нецярплівым розумам уласцівы пераўвасабленні куды больш хуткія. I, згодна з апошняй навуковай ці калянавуковай гіпотэзай, дзякуючы зусім не розуму, бо ў яго розуму таго кот наплакаў. А тое, што мы звыкла гэтым завём, нешта толькі накшталт радыёпрыёмніка. Ад некага і некуль сыходзяць сігналы, імпульсы. Наш мозг счытвае, прымае інфармацыю і па меры сваёй моцы абсягу ці абмежаванасці і дураты – узмацняецца, альбо чамярэе. Глушыць, нішчыць на карані сябе і сваю сілу. Трапляе ці то ў геніі, ці то ў выцвярэзнік, ва ўрад ці вар’яцкі дом.

Дваццаць першае стагоддзе! Вер не вер, а жыць трэба. Са свайго часу не вылузнешся. I хочацца жыць хоць чайнікам, хоць электрычным прасам. Толькі зноў, паводле тых жа найноўшых адкрыццяў нашых сённяшніх суразмоўцаў з космасам, век наш усё карацей і карацей. Бо гэта і не зусім наш, чалавечы век. А век адной толькі інфарматыкі, якая ў сілас прасуе чалавецтва, прасуе час, робіць яго гэтакім жа шчыльным, як карлікавыя зоркі, страшэнна паскарае ўсе жыццёвыя працэсы. А гэта значыць, што цяпер на чалавечую жытку, на змену пакаленняў прыпадае нашмат меней часавай прасторы, чымсьці гэта было колісь.