Willem Van Torre - De Ganzenpoot

Ikzelf en mijn zus hebben onze ouders tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren. We werden grootgebracht door onze grootmoeder. De basis van dit boek zijn de urenlange gesprekken die ik had met mijn Moemoe. In lange monologen heeft ze me meermaals verteld over de vreselijke, maar soms ook wel leuke ervaringen van mijn grootvader tijdens de Eerste Wereldoorlog. Mijn grootvader is gestorven in 1942 toen de Tweede Wereldoorlog volop woedde. Hij was het laattijdige slachtoffer van het verschrikkelijke, vaak dodelijke, mosterdgas, dat ook tegen hem gebruikt was tijdens de eerste wereldbrand.

Ik heb altijd heel veel respect gehad voor mijn grootvader, die ik vreemd genoeg nooit heb gekend. Ik heb een eindeloze waardering en empathie opgevat voor alle soldaten die, tijdens de vijandelijkheden van 1914 tot 1918 aan de IJzer, het beste van zichzelf, vaak hun leven, hebben gegeven. Daarom heb ik besloten om dit boek te schrijven.

Ik heb veel uit mijn hoofd moeten neerschrijven omdat mijn grootmoeder al in 1973 is overleden. Om die reden heb ik beslist om alles wat ik me nog kan herinneren, uit de mond van mijn Moemoe, hier neer te schrijven als een historisch verhaal met de kenmerken van een roman. Dit opdat een belangrijk deel van de ervaringen van Geeraard Van Torre bewaard zouden blijven als een precieus Vlaams erfgoed.

Ik herinner me dat mijn Moemoe me vaak heeft gezegd dat ze hoopte dat de aan het thuisfront achtergebleven partners en familie van hun jongens, gestorven of niet, eveneens in de bloemen zouden worden gezet, evenzeer als hun oorlogshelden. Bij deze wens ik het dan zo te stellen dat we alle weduwen, weduwnaars, partners en alle achtergebleven familieleden en verwanten, direct betrokken of onrechtstreeks verbonden met de eerste wereldbrand moeten zien als madeliefjes die de groene weiden van de Westhoek, Bachten de Kupe, zo mooi en zo kleurrijk maken. Voor deze visie dank ik ook mijn schrandere grootmoeder.

”’t Zag een knaap een roosken staan, roosken op

der heiden. Jong en vroolijk aangedaan liep de

knaap om ’t gâ te slaan, liep met groot verblijden.

Roosken, roosken, roosken rood. Roosken op der

heiden.”

1 - DE AANLOOP

1.1 - Vredig Lieferinge

De leeuweriken zongen op en neer dansend hun psalmen boven de golvende korenvelden. Het gele graan, goud voor boeren, broodnodig voor bakkers en brouwers, wiegde nederig neigend, rond paarse korenbloemen. De zware aren dansten op de tonen van de warme wind. In de Onze-Lieve-Vrouwe-Lichtmisparochiekerk sloeg een kleppend klokje het Angelus. Door de donkere galmgaten van de toren ebde de bescheiden uitnodiging, die noopte tot bidden, stervend weg. Hoog in de staalblauwe hemel bad een roofvogel zijn eenzame gebed. In een notenboom hamerde een bonte specht zonder koppijn op ramkoers op weerbarstig hout. Enkele schaarse wandelaars langs zanderige veldwegels vertraagden hun stap, ontblootten het hoofd en baden stilstaand, met het al dan niet geveinsde vrome gezicht in de richting van de romaanse, gedeeltelijk gotische parochiekerk, de voorgeschreven gebeden:

”De Engel des Heren heeft aan Maria geboodschapt. En ze heeft ontvangen van de Heilige Geest …”

Het gebed werd door de biddende boeren, met de krampachtig opgerolde klak in de gevouwen handen geklemd, drie keer onderbroken voor het bidden van een ingetogen:

”Weesgegroet Maria vol van gratie …”

Zwoel was het. Zelden had Manten Decroo in zijn weliswaar korte, jonge leven een hetere julimaand gekend als deze. Deze hitte was zelfs voor de knaap moeilijk te harden. Het glooiende landschap van rogge-, haver-, tarwe- en gerstvelden werd met de dag geler en rijper. Hier en daar pikten ondernemende boeren al het gouden koren.

Onze-Lieve-Vrouwe-Lichtmisparochiekerk

Augustus, de oogstmaand bij uitstek, was niet ver meer en dreigende onweders hadden zich al aangemeld. In de verten klonken al, heel laag, soms met onderdrukt gekraak, dan weer langzaam afnemend, de indrukwekkende zware orgelpijpen van een naderend klank- en lichtspel. Boven Brussel kleurde een regenboog de hemel. Op enkele velden stonden halmen met zware aren, in schoven gebonden en in stuiken gezet, te vergelen, te drogen.

Heel in de verte in de richting van Aalst braakte een stoomtrein zijn zwarte, giftige, vette en stinkende steenkoolwolken, gedragen door de wind in de richting van de hoofdstad. Zwaar gerommel in verre luchten, gesteund door het duidelijk hoorbare zuchten van de locomotief, waren nadrukkelijk de voorboden van naderend ontij. De velden en akkers rond het dorp konden best wel een flinke portie weldoend water gebruiken. Eerst moest echter, voordat de hemelsluizen begonnen te sproeien, het koren op hoge wagens binnengereden worden in voorraadschuren. De komende wintermaanden zouden lang genoeg gaan duren om de gele aren met de vlegel te dorsen en de graankorrels in juten zakken, met paard en kar, naar de molenaar in Pamel te brengen.

Molen van Pamel

Na de vorstperiode zou het meel en de bloem dan, in linnen zakken van vijfentwintig en van vijftig kilo, verkocht worden aan de bakkerijen langs de westrand van Brussel.

Manten Decroo was een echte buitenjongen. Hij was fors en klein van gestalte. Hij genoot van een pezig en gespierd lichaam. Hij had een hoog voorhoofd met zware wenkbrauwen. Twee verstandig en belangstellend kijkende, diepliggende, grijze ogen verrieden zijn intelligentie. Onder zijn weerbarstige, lichtbruine borstelhaar huisde een scherpe geest en een goede portie gezond boerenverstand.

Manten was, anders dan zijn zus Sonja, erg bezig met materiële dingen. Hij kon intens genieten van de natuur. De knaap was een vrolijke jongen met veel vrienden. De boerenstiel vond hij niet echt zijn levensdoel. Hij was al veertien en voelde zijn lichaam veranderen. Meisjes hadden hem tot dan toe maar matig kunnen boeien. Hij had de vriendinnen van zijn zus tijdens zijn kinderjaren vooral rare, vervelende, enge wezens en aanstellerige, flauwe pestkoppen gevonden.

Maar de jongste tijd, mogelijk door de hete zomerdagen, voelde hij, een ­beetje verward, dat zijn lichaam soms reageerde wanneer spontane verwarrende fantasieën zijn gedachten stuurden. Hij mocht dan graag en gretig kijken naar de ontluikende vormen van diezelfde openbloeiende, vervelende wezens, diezelfde vriendinnen van Sonja. Hij gaf zijn ogen de kost, bewonderde, beoordeelde en schatte de meiden graag in. Al gauw had hij gemerkt, dat meisjes die hij stiekem zo bewonderde, dat bij wijlen ook hadden gemerkt. Sommigen hadden zijn blikken steels beantwoord met grote ogen, een blos of een verlegen glimlach. Sommigen hadden schichtig zijn zoekende blik met dezelfde geïnteresseerde mimiek beantwoord.

Al gauw moest hij, vol schroom, al eens iets bij de pastoor gaan biechten wat, volgens de begrijpende biechtvader eventueel het gevolg zou kunnen geweest zijn van zijn groei. Als opgroeiende jongeman zou hij het, volgens de parochieherder althans, steeds moeilijker krijgen om niet voortdurend in zonden te vervallen. Hij zou daardoor zijn gezondheid kunnen schaden; door bij zichzelf onnodig genot te gaan zoeken. Manten moest vooral uitkijken om niet te vallen voor de listen van Satan en zijn dienaressen. Opgroeiende meisjes hadden vaak de duivel met al zijn listen in hun lijf, stelde de priester in al zijn wijsheid. Als de jongen het soms te moeilijk zou krijgen met zichzelf kon hij altijd bij hem, de dorpspastoor, terecht voor aangepaste raad.

Tante Lena, door zijn moeder steevast ons Madeleine genoemd, was de wel tien jaar jongere zus van zijn vader, Michel. Manten had zijn tante al in jaren niet meer ontmoet. Hij kende zijn doopmeter eigenlijk niet goed. Zij woonde ergens in het verre West-Vlaanderen in een stadje dat Poperinge heette. Uit gesprekken die hij soms had afgeluisterd tussen zijn ouders scheen het dat tante Lena het leven luchtiger, veel minder vroom en meer vrijdenkend opvatte dan zijn ouders. Tante Madeleine durfde zelfs te beweren, zo had hij zijn moeder verontwaardigd aan vader horen vertellen, dat jonge mannen tijdens hun jeugd nooit genoeg van het leven en van meisjes kunnen genieten. Jongens moesten zich kunnen uitleven in hun apenjaren. Jonge knapen mochten gerust genot, ontspanning en rust vinden bij meisjes! Meisjes brachten kerels in volle groei tot rust en de wichten genoten trouwens ook zelf van de aandacht die ze van de jonge mannen kregen!