Jenő Rejtő - Sinjoro Vanek en Parizo

– Ĉu vi parolas aŭ ne?! Kio estas al tiu grenad-markita objekto? – mi draste alkriis lin. Li glutis kaj ekparolis tre malfacile.

– Mi liberiĝis duonjaron… La fraŭlino venis kaj proponis laboron al mi. Ŝi venis ofte, sed proponis malmulte da mono. Foje mi akompanis ŝin ĝis la pordego, tiel do mi rimarkis la numeron de la domo.

– Diru, kian laboron vi devintus fari?

– Temis pri rompŝtelo. Mi devintus ŝteli objekton, en kiun estas stampita sepflama grenado.

– Al kiu vi devintus rompŝteli?

– Al verkisto, nomata Petro Almási.

Kvaza mi estus batita je la kapo, mi staris tie paraliziĝinte. La homo kun enkaviĝinta frunto havis sufiĉe da tempo ekspluati tion kaj fuĝi. Mi ŝirmis lin de la leono.

Mi rigardas sur sinjoron Wendriner. Ĝi sur min. Eble ĝi scias, nun kiel forte doloras mia koro?

Tial do estis la amikeco. La platona fabelo?

Ŝi deziras akiri ion, kion mi havas.

Mi ĉirkaŭrigardas en la ĉambro narkotite. Sur la muro pendas bildo, grandega, nura prtreto. Maljuna homo kun saĝa frunto kaj grandega liphararo, kiu pendas dense ĉe la buŝanguloj, ambaŭflanke dike distarante. Strange, ke iu el la du hirtaj brovoj oblikve kaj duone, la alia, kvazaŭ li fermus ĝin, preskaŭ kovras liajn okulojn. Longa cikatro estas sur lia dekstra vango. Nur en Rusio mi vidis tiajn lipharojn kaj hirtajn brovojn ĉe advokatoj, oficiroj, ĝenerale ĉe intelektuloj aŭ burĝoj. La vizaĝo cetere estas tiu de urbano, saĝa, inteligenta, altfrunta, kun sinceraj okuloj. Ĝi estis vizaĝo de interesa, saĝa, maljuna sinjoro, kiu foje vidi ĝin, tiu neniam forgesos lin. Sur la kadro jen tio estis skribita: al Aleksandro Gorĉev – liaj amikoj. Sub ĝi videbliĝis la morta masko de tiu sama vizaĝo, poste malpli granda bildo: rus-stila tombomonumento, sur kiu unue per cirilaj, poste per francaj literoj estas legebla:

Aleksandro Jermin Gorĉev

Vivis 58 jarojn.

Li estis iu enigma rolulo de la fantomeska poker-tragedio, okazinta antaŭ dek jaroj, kiu kaŝe sekvas min en Parizo, kaj ĝi konstante timigas, spronas, kvazaŭ mi havus ion farendan en la afero, kiun mi ne konas.

Mi eniras en ĉiun ĉambron unu post la alia. Mi vagadas senkonsile en la polvokovrita domo. Estas videbla, ke oni loĝas en du ĉambroj. Iu estas tiu certa kun balkono. Tie mi vidis elrigardi paŝaon Emin.

Plu!

Dum ĉiu paŝo ekkrakas la iped-ronĝita, ligna ŝtupro tiel laŭte, kvazaŭ po unu knalo de fusilo. Ĝi kondukas al la galerio de la vasta manĝoĉambro. Tie, ŝajnas, de jaroj estis neniu. Certe la gastoĉambroj troviĝas ĉi tie.

Mi atingas la supron de la ŝtuparo. Estas tiel, kiel mi pensis. Gastoĉambroj viciĝas unu apud la alia. Sur la muro pendas bildo, kiu prezentas insulon, elmergiĝintan el la ondoj de la maro el flugperspektivo. En la antaŭaĵo estas blanka kastelo kun belegaj palmoj, sube estas skribite sur kuproplato: Galachad. Ties malgrandan faksimilon mi jam vidis en la ĉambro de Nedda. Larĝ-ala pordo malfermiĝas meze de la galerio.

Mi staris antaŭ la plej intima sanktejo de malfeliĉa, fremda familio! Sur la pordo estas surskribo en kadro:

Homo! Konato aŭ Rompŝtelisto!

(Se vi havas animon)

Ne malfermu tiun pordon

Ĉi tie

d-ro ALEKSANDRO GORĈEV

mortigis sin.

Li estis la plej bona, la plej agrabla homo

en la mondo

LA VERO IAFOJE ESTAS

ENTERIGITA

SED LA MENSOGO ĈIAM

EVIDENTIĜAS.

Ĝis tiam restu fermita la pordo

de la plej terura mensogo

Mi vevenos!

Ivan Gorĉev

Eble la solvo de la baroka vilao estis ĉi tie.

Apud mi. Mi nur devintus etendi mian manon… Sed tiu tabulo! Kvazaŭ la fremda familiestro gardostarus apud ĝi.

Mi forkuregis!

Mi iris rapidpaŝe sur la stratoj de Parizo, kvazaŭ mi estus havinta tre urĝe farendan aferon. Eble mi ankoraŭ havis febron. Paŝao Emin, Gorĉev, la procesio kun brankardo, la vagabondo kun enkaviĝintan frunon, sinjoro Vanek, la leono saltadis alterne en mia pulsanta cerbo, kaj ĉiam denove Nedda… Nedda! Kiu estas tiu admirinda virino, kiu foje estas anĝelo, foje trompistino, kiun mi tre amas.

Mi devas montri al ŝi, ke mi ne estas ŝia kompatinda amokulo sur la stratoj de Parizo. Mi devas montri al ŝi la vivodeziron, diboĉantanen mi, la volon kaj talenton.

Mi alvenis al la kafejo Paco.

Tiutempe la legendoj, se tiuj ekzistas en la mondo, komenciĝis en la kafejo Paco. Kio estas tiu ĉi kafejo al Parizo, al Eŭropo, eĉ iomete al la tuta mondo?

Eble ankoraŭ vivos taŭga verkisto, kiu skribos en multaj volumoj, ke la malnova kafejo Paco estas eterna minejo de kiaj tempoj kaj etosoj.

Ties teraso donis vidon al la placo de la Operdoo! Akcesore oni faris terason sur la bulvardon de Kapucenoj, kaj vespere oni metis tien ankaŭ kelkajn koaksajn fornojn.

En la bunta kaoso, inter la bruantaj gastoj sidas senhejmaj almozuloj en senmankaj vestoj, lakŝuoj, kelkfoje kun iomete pudrita vizaĝo. Homoj sen hejmo kaj helpo, kun brile glata frizaĵo, portante neĝe blankan kolumon. Ili aĉetas ĉi tie tre multekostan cigaredon Clisma por siaj lastaj centimoj. Ĉar eble ili ĝuste hodiaŭ havos bonŝancon. Kaj cigaredo Clisma estas benozata al tio…

En Parizo nenio estas antaŭvidebla!

Tio certas.

Jen mi estas ekzemple. Tute ne ekzemple. Jen estas mi, ekskluzive kaj sole, la akso de la mondo, ĉirkaŭ kiu turniĝas la tuta Tero, se mia modesteco ne malpermesus, mi povus diri eĉ tion, ke la sunsistemo. Rigardante tion de interne, ĝi estas difinita kaj rigora fakto, en konkreta epoko, tutcerta optika iluzio. Mi do kontrolis hazarde la gravecon de la konsterna kaj okaza interludo.

La granda hazardo okazis jen tiel.

Mi eniras la kafejon Paco. Unue mi puŝiĝas al Ribári. Li rakontas pozeme, ke li konatiĝis kun brazila vidvino, nome sinjorino Tourtelet. Li prezentis ŝin ankaŭ al sinjoro Vanek. Siro Ludoviko havis tranoktejon. La virino estas tre humana.

Tiam alvenas Eŭgeno Kupro! Li estas tiu, kiu havas tre multajn lentugojn, kaj li ĉiam rikanas, kiel usona cigared-reklamo, Eŭgeno Kupro, kiu estis tre laŭtega. Krome li uzis tro tenerajn epitetojn, rilate siajn homkunulojn, senkonsidere al sekso kaj aĝo, li nomis ilin dolĉa, sukera, rosoguto kaj konvalo mia. Bedaŭrinde li klopodis, ke lia ĉiuspeca renkontiĝo en la vivo estu sensacio, nek tio gravas, se ĉiu rigardas tien, kiam li ĵus ekkrias, aŭ li ridegas ŝrikante kaj ĝissvene pro malbona ŝerco.

Tiam povas okazi ankaŭ tio, ke li ne aŭdis la ŝercon.

– Atentu, ne rimarku lin… Venas la Kupro! – flustras Ribári kaj flankeniĝas, sed dume li ankoraŭ aldonas rapide: – Vi ne vidis min en Parizo…

Post minuto la gastoj de la kafejo ekatentas pri sovaĝ, indiana batalkrio, kelkaj nervozaj piedirantoj enrapidas de sur la strato. Kio okazis?!

Eŭgeno Kupro estas fotorapirtisto, kaj jam dum nia fura junaĝo, kiam ni ankoraŭ kredis nian stipendion, diplomon kaj la arton, li jam eĉ tiam, malgraŭ lia ĉiu gajeco estis rigora materialisto. La fotografoj preskaŭ senescepte estas objektivaj indivuduoj. Eŭgeno Kupro havis apartan fotografan filozofion. Ekzemple: la fotografo estas materialisto, ĉar li devas kredi tion, kion li vidas, ĉar li eternigas tion konstante. Krome li rigardas la mondon tra strikta vidkamp-diafragmo de pligrandiga lenso. Kaj ni atentis, kiuj pligrandigas ĉion, tiuj ĝenerale estas homoj kun strikta vidkampo. La homoj kun stirkta vidkampo scias tre malmulte, sed tion tre bone. Ni povas atenti tion ĉe la diafragmo-alĝustigilo. Ju pli ni striktigas la aperturon de la diafragmo, des pli akran bildon montras la objetivo. Ceratagrade ni opiniis Eŭgenon Kupro malaltranga, kvankam li estis simpatia, malgraŭ lia krudeco, kion unuavice kaŭzis tio, ke li ofete nomis la homojn konvalo mia. “Atentu mi konvalo mia, mi supreniros en la Fortikaĵon fotografi, se vi havas ion farendan tie, mi veturigos vin per aŭto.” Survoje li babilaĉis, parolis konfuze, eble eĉ kantis, li ĵetadis sian fotoaparaton supren kaj kaptis ĝin, dume li timegis konstante, ke li faligos tion.