Мікалай Міклуха-Маклай: Адзін сярод дзікуноў

Тубыльцы, відаць, былі напалоханы стралянінай з судна ў часе салюту, а таксама баяліся белых людзей. Яны паказваліся толькі зрэдку, ня больш як па тры чалавекі. Афіцэры-ж корвэту здымалі на фотографічныя здымкі букту і хадзілі ў тутэйшыя ўзьбярэжныя вескі, дзе за розныя дробязі (пацеркі, гузікі, цьвікі, простыя бутэлькі і г. д.) набралі шмат розных рэчаў хатняга ўжытку, зброі і выменялі таксама больш за дзесятак чарапоў. Мы далі назвы розным мясцовасьцям. Выспачку ля мыса Дзюпэрэ назвалі выспай Рыцара, але я даведаўся пасьля, што тубыльцы называлі яе «Білі-Білі».

Надышоў дзень, калі корвэту трэба было плысьці назад. Тымчасам прышоў тубылец Туй, які ўвесь час спрыяў мне. Ён стараўся растлумачыць, што калі корвэт адплыве (ён паказаў на корвэт і кудысьці далёка ўперад) і мы астанёмся ўтраіх (ён паказаў на мяне, Ульсона і Боя і на зямлю), дык прыдуць з суседніх вёсак тубыльцы (ён паказаў на лес і нібы называў вёскі), разбураць халупу (ён падышоў да мяне і зрабіў выгляд, быццам сячэ палі) і заколюць нас дзідамі (тут ён выпрастаўся, адставіў адну нагу назад і, падняўшы правую руку над галавою, меў выгляд чалавека, які кідае дзіду). Потым ён падышоў да мяне, штурхануў у грудзі пальцам, разявіў крыху рот, высунуў кончык языка і паказаў нібы падае на зямлю. Тое-ж самае ён зрабіў, паказваючы па чарзе на Ульсона і Боя. Я добра зразумеў яго перасьцярогі, але зрабіў выгляд, што шчога ня цямлю. Тады ён зноў пачаў называць вёскі:

Вонгу, Гарэнду, Гумбу і г. д. і паказваць, што сячэ палі. На ўсё гэта я толькі махнуў рукою і падараваў яму цьвік. Вярнуўшыся на корвэт я расказаў пра гэта ў кают-кампаніі. Тады адзін з афіцэраў, загадчык артылерыі на корвэце, прапанаваў схаваць вакол маёй халупы некалькі мін. Я не адмовіўся ад такога спосабу абароны, які мог-бы ўжыць у выпадку крайняе патрэбы, калі-б тубыльцы сапраўды надумаліся зьявіцца з тымі варожымі намерамі, якія так стараўся растлумачыць мне Туй.

Я прыехаў у Новую Гвінэю не на кароткі час, а меў на ўвазе пражыць там некалькі год. Таму мне трэ было падумаць пра тое, як тут на месцы даставаць харчы. Я ведаў, што ў папуасаў плянтацыі нядрэнныя, сьвіней яны таксама маюць, але, галоўным чынам, паляўніцтва заўсёды магло пракарміць іх. Кансэрвы мне ўжо вельмі прыеліся і я зусім не паклапаціўся назапасіць харчоў у апошнім порце. Я ўзяў там сёе-тое, але так мала, што капітан зьдзівіўся і прапанаваў мне шмат чаго з сваіх харчоў. Я згадзіўся з удзячнасьцю, бо гэтыя харчы маглі-б мне быць вельмі патрэбны на выпадак хваробы. Капітан даў мне, апрача таго, самую маленькую шлюпку корвэта, з якою, у крайнім выпадку, мог справіцца і адзін чалавек. Я быў вельмі здаволены гэтым, бо мець шлюпку было для мяне вельмі зручна. Пры яе дапамозе я мог азнаёміцца з другімі ўзьбярэжнымі вёскамі, а на выпадак поўнай няўдачы ўвайсьці ў ласку ў тубыльцаў, я мог на гэтай шлюпцы пераехаць у другую якую мясцовасьць.

Я пачаў перавозіць свае рэчы на бераг. Маё невялічкае памяшканьне хутка так было завалена ўсім-усякім, што прышлося шмат скрынак паставіць пад халупай, каб схаваць іх ад дажджу, сонца ды крадзяжу.

Ля хаткі я паўкругам разьмясьціў міны, каб забясьпечыць сябе ад нападу дзікуноў з боку лесу. Тут-жа была расчышчана пляцоўка ў 70 мэтраў даўжынёю і 70 шырынёю, абкружаная з аднаго боку морам, а з трох бакоў густым лесам. Я паказаў камандзіру ды афіцэрам месца, дзе я думаў, на выпадак патрэбы (цяжкае хваробы, небясьпекі ад тубыльцаў і г. д.), закапаць свой дзеньнік, нататкі і г. д. Гэтае месца было пад вялікім дрэвам, недалёка ад халупы. Каб лягчэй было яго знайсьці, на адпаведным баку дрэва была зьдзёрта кара, прыблізна на паўмэтра і выразна накіраваная ўніз страла.

Маленькую буктачку ля маёй халупы я назваў «Порт Константын». Праца навакол яе кіпела: капалі ямы для мін, высякалі кусты, рабілі больш зручны спуск ад пляцоўкі да пескавога берагу мора і г. д. Мая халупа была так завалена рэчамі, што ледзь знайшлося месца, дзе прылегчы. Ня гледзячы на тое, што я надта зьнябыўся, я спаць ня мог.

Ля 4-е гадзіны раніцы я вярнуўся на корвэт, каб там напісаць лісты, бо ў маім памяшканьні ня было месца.

Падзякаваўшы за ўсё камандзіра ды афіцэраў корвэта і разьвітаўшыся з усімі, я сеў у сваю шлюпку і зусім пераехаў на бераг. Калі якар корвэта паказаўся з вады, я загадаў Ульсону спусьціць сьцяг, які вісеў над дрэвам ля самага мысу. Заўважыўшы, што сьцяг ня спушчаецца, я падышоў да Ульсона паглядзець у чым справа і вельмі зьдзівіўся і абурыўся, калі ўбачыў, што ў майго слугі, які звычайна быў адважны на словах, дрыжаць рукі, вочы поўныя сьлёз і ён дзіка ўсхліпвае. Я сказаў яму тады, што пакуль корвэт яшчэ не адплыў, ён можа вярнуцца туды на шлюпцы, але зараз-жа, бо будзе позна. Ульсон усё-ж астаўся. Першая думка, якая прышла мне ў галаву, калі корвэт пачаў аддаляцца ад выспы, была тая, што тубыльцы, убачыўшы, што вялізнага страшыдла ўжо няма, кожную хвіліну могуць напасьці на маё селішча, разбурыць маю халупу і зваленыя абы-як рэчы. Я разумеў, што з гэтай хвіліны я адзін і ўсё далейшае будзе залежаць ад мае ўласнае энэргіі, волі і працы.