Мікалай Міклуха-Маклай: Адзін сярод дзікуноў

У той час, калі я падыходзіў да другое халупы, пачуўся шолах. Азірнуўшыся ў той бок, я ўбачыў у некалькіх кроках ад сябе чалавека, які паглядзеў момант у мой бок і пабег у кусты. Я кінуўся за ім па сьцежцы, махаючы кавалкам чырвонае тканіны. Тубылец азірнуўся. Убачыўшы, што я адзін, бяз жаднае зброі і на мігі прашу яго падыйсьці, ён спыніўся. Я павольна падышоў да яго і моўчкі падаў яму кавалак чырвонае тканіны, якую ён узяў ад мяне з здавальненьнем і тут-жа абвязаў ёю сваю галаву. Дзікун гэты быў сярэдняга росту, цёмна-цынамонавага колеру, з цьмяна-чорнымі кучаравымі, як у нэгра, кароткімі валасамі, шырокім пляскатым носам, над вачыма навісьлі вялікія бровы, а вялікі рот амаль закрыты быў жорсткімі вусамі і барадою. Увесь гарнітур яго складаўся з нейкай шэрай тканіны, шырынёю сантымэтраў з восем. Яна была павязана спачатку нібы пояс, далей спускалася між ног і прымацоўвалася ззаду да пояса. На кожнай руцэ ў яго, вышэй локця, было падобнае да бранзалету вязьмо з сухое пляцёнае травы. За адзін з гэтых бранзалетаў быў заткнёны зялёны ліст бэтэлю[ 8 8 Бэтэль — расьліна, накшталт тутуну, якую жуюць з дадаткам вапны. ]. за другі, на левай руцэ, нешта накшталт нажа з гладка абточанага кавалка косткі казуара[ 9 9 Казуар — аўстралійскі страус. ]. Дзікун быў добра складзены і даволі сымпатычны. Я падумаў чамусьці, што ён будзе мяне слухаць. Я ўзяў яго за руку і прывёў назад у вёску. На пляцоўцы я знайшоў маіх слуг, Ульсона і Боя, якія ня ведалі дзе я падзеўся і шукалі мяне.

Ульсон падараваў майму першаму знаёмаму дзікуну крыху тутуну, з якім той ня ведаў што рабіць і, моўчкі ўзяўшы падарунак, заткнуў яго за бранзалет на правай руцэ, побач з лістам бэтэлю. Пакуль мы так стаялі сярод пляцоўкі, з-за дрэваў і кустоў сталі выходзіць дзікуны, якія не адважваліся, аднак, падыйсьці і кожную хвіліну гатовыя былі ўцякаць. Яны моўчкі і нярухома стаялі далекавата і пільна сачылі за нашымі рухамі. Я прымушаны быў кожнага з іх паасобку ўзяць за руку і сілком прыцягнуць да нашага гуртка. Нарэшце, сабраўшы ўсіх у адно месца, змораны, я сеў на камень і пачаў надзяляць іх рознымі дробязамі: пацеркамі, цьвікамі, зазубнямі для вудак, істужкамі чырвонае тканіны. Што рабіць з цьвікамі і зазубнямі, яны, мабыць, ня ведалі, але ўсё-ж ніводзін не адмовіўся іх узяць.

Да мяне падышло чалавек восем папуасаў. Яны былі рознага росту. і крыху адрозьніваліся на выгляд. Але адзін з іх выразна адрозьніваўся ад усіх іншых. Гэта быў чалавек высокага росту, сухарлявы, з крукаватым носам. Барада і вусы былі ў яго выгалены, а на галаве сядзела цэлая шапка чырвона-рудых валасоў, якія ззаду зьвісалі на шыю закручанымі пасмамі. Гэтыя пасмы віселі за вушамі і зьвісалі да плеч. У валасох тырчэлі два бамбусавыя грабяні і на адным з іх, уваткнёным на патыліцы, красавалася некалькі чорных і белых пер’яў казуара і какаду [ 10 10 Какаду — папуга. ]). Вушы былі праколаты вялікімі чарапахавымі завушніцамі, а насавая перагародка бамбусавай палачкай, таўшчынёю з вялікі аловак, з выразаным на ёй узорам. На шыі, апрача маністы з зубоў сабак і іншых жывёлін, чарапашын і г. д., вісеў невялікі мяшэчак з рознымі рэчамі, а на левым плячы вісеў да самага пояса другі такі мяшэчак. У гэтага дзікуна, як і ва ўсіх іншых, верхняя частка рук была туга перавязана плеценымі бранзалетамі, за якія былі заткнуты косьці, лісьце або кветкі. У многіх на плячы вісела каменная сякера, а некаторыя трымалі ў руках вялікі лук, амаль што ў рост чалавека, і стралу, даўжынёю больш мэтра. Як валасы — або зусім чорныя, або пафарбаваныя чырвонай глінай,— гэтак і зачоскі былі ў іх усялякія. У адных валасы стаялі на галаве цэлай шапкай, у другіх яны былі коратка абстрыжаны. У некаторых на патыліцы віселі пасмы, але ва ўсіх чыста валасы былі кучаравыя, як у нэграў. Валасы на барадзе таксама дробненька завіты. Колер скуры зноў-жа быў розных адценьняў, у маладых тубыльцаў скура была больш сьветлая, чым у старых.

Сонца ўжо заходзіла, і я пашоў на корвэт. Увесь натоўп дзікуноў праводзіў мяне да берагу, нясучы для мяне падарункі: какосы, бананы і двое вельмі дзікіх парасят. Ногі ў парасят былі моцна зьвязаны, і яны бязупынна скавыталі. Усе падарункі былі пакладзены ў шлюпку. Каб яшчэ больш палепшыць добрыя адносіны з тубыльцамі і разам з тым паказаць афіцэрам корвэту маіх новых знаёмых, я прапанаваў абкружыўшым мяне папуасам праводзіць мяне на сваіх пірогах. Пасьля доўгіх разважаньняў чалавек пяць зьмясьцілася ў дзьвёх пірогах. Рэшта-ж асталіся на беразе і нават, як мне здалося, настойліва адгаворвалі больш адважных дзікуноў ад такіх сьмелых і рызыкоўных праводзін. Адну з пірогаў я ўзяў на буксір, і мы накіраваліся да корвэта. Але на поўдарозе нават гэтыя сьмелыя дзікуны раздумаліся і пачалі паказваць, што ня хочуць ехаць далей. Яны стараліся аддаць буксір, другая-ж вольная пірога хутка вярнулася назад.