Мікалай Міклуха-Маклай: Адзін сярод дзікуноў

Адзін з сядзеўшых на пірозе, якую мы цягнулі за сабой, спрабаваў нават сваёй каменнай сякерай перасячы канец буксіра. Нам ледзь удалося ўсьцягнуць дзікуноў на палубу. Ульсон і Бой амаль сілком паднялі іх на трап [ 11 11 Трап — сходкі. ]).

На палубе я ўзяў нашых палонных пад рукі і павёў іх. Яны дрыжэлі ад страху і без маёй дапамогі не маглі стаяць на нагах, думаючы, што іх заб’юць.

Ужо зусім сьцямнела, прынесьлі ліхтар і дзікуны крыху супакоіліся. Яны нават павесялелі, калі афіцэры корвэта падаравалі ім розныя рэчы і пачаставалі гарбатай, якую яны адразу выпілі. Ня гледзячы на такі ласкавы прыём, яны ўсё-ж са здавальненьнем і сьпяшаючыся спусьціліся трапам у сваю пірогу і хутка паплылі назад да свае вёскі.

На корвэце мпе сказалі, што, калі мяне ня было, тубыльцы зноў зьявіліся на беразе, прывезьлі з сабою дзьвёх сабак, тут-жа забілі іх і пакінулі на беразе, як падарунак для нас.

Бераг затокі Астролябія ў тым месцы, дзе корвэт кінуў якар, абкружаны гарамі, з якіх самая высокая дасягае паўтары тысячы мэтраў. Горы да самага верху пакрыты густою расьліннасьцю і ў шмат якіх мясцох перасякаюцца далінамі. Сям-там горы спушчаюцца да самага берагу, а лес мясьцінамі падыходзіць да самага мора так блізка, што ніжэйшыя галіны вялікіх дрэваў схаваны ў вадзе. Галоўныя ўзьбярэжныя паселішчы дзікуноў разьмешчаны там, дзе бераг аблямованы каралевымі рыфамі [ 12 12 Каралевыя рыфы — вапняныя падводныя пабудовы маленькіх жывёлінак (каралевых поліпаў). ]) і ня так заліваецца ў часы морскіх прыліваў. Там самая зручная прыстань для тутэйшых пірогаў.

Я ўсё гэта бачыў раніцай з мосьціку корвэта і астаўся зусім здаволены агульным выглядам краіны, якую выбраў сабе для дасьледзін і дзе мо’ давядзецца пражыць мне даволі доўга. Пасьля сьнеданьня я зноў пашоў у вёску, дзе быў учора вечарам. Мой першы знаёмы папуас Туй і некалькі другіх вышлі мне насустрэч. Я наважыў затрымацца ў вёсцы, бо на корвэце ў гэты дзень з выпадку царскага сьвята павінны былі, згодна звычаю, страляць з гармат. Апроч таго, я спадзяваўся крыху зьменшыць той сполах, які маглі выклікаць у дзікуноў гэтыя гарматныя стрэлы.

Было яшчэ рана і таму я наважыў спачатку знайсьці месца для мае будучае халупы. Я не хацеў будавацца ў самай вёсцы ні хоць-бы блізка ад яе, папершае, таму, што ня ведаў ні характару ні нораву маіх будучых суседзяў, а, падругое,— я зусім ня ведаў іх мовы і ня мог дабіцца іх згоды на гэта. Сілком-жа набівацца жыць сярод іх я не хацеў. Да таго-ж я любіў цішыню і баяўся, што блізка ад вёскі мяне будуць непакоіць і злаваць крыкі дарослых, плач дзяцей і выцьцё сабак.

Я пашоў з вёскі па сьцежцы і хвілін праз 10 падышоў да маленькага мыска, ля якога працякаў невялічкі ручай і расла купа вялікіх дрэў. Месца гэта здалося мне вельмі зручным, бо было на адзіноце і блізка ад ручая, а таксама і таму, што яно ляжала амаль на сьцежцы, якая, магчыма, злучала суседнія вёскі. Выбраўшы месца для сваёй будучай хаты, я зараз-жа пашоў назад у вёску. Я прышоў туды, калі ўжо пачалі страляць з гармат, але, як відаць, гэтая страляніна больш дзівіла тубыльцаў, чым палохала іх. Пры кожным новым стрэле тубыльцы або спрабавалі бегчы, або прысядалі, або клаліся на зямлю, затыкалі сабе вушы і дрыжэлі. Я адчуваў сябе вельмі кепска. Я хацеў супакоіць іх ды быць сур’ёзным, але ня мог стрымацца ад сьмеху. Мой сьмех быў самым лепшым сродкам ад страху. Я хутка заўважыў, што і папуасы, гледзячы на мяне, пачалі таксама ўсьміхацца, пазіраючы адзін на аднаго. Здаволены, што ўсё абышлося добра, я вярнуўся на корвэт, а потым капітан, старшы афіцэр, доктар і я, учацьвярых, пашлі канчаткова выбіраць месца для халупы. Хоць я месца ўжо і выбраў, але ўсё-ж ня лішне было паглядзець і другія месцы, якія маглі быць і лепшымі. З трох агледжаных намі месц адно нам вельмі спадабалася. Там упадаў у мора даволі вялікі ручай. Але я па некаторых прыметах здагадаўся, што тубыльцы часта прыходзяць туды і пакідаюць там свае пірогі. Апрача таго, недалёка ад гэтага месца былі плянтацыі. Таму я наважыў пасяліцца на раней выбраным мною месцы.

З корвэту прыслалі людзей, якія зараз-жа пачалі ачышчаць месца ад кустоў і невялікіх дрэў, а цесьляры пачалі будаваць халупу, убіваючы палі ў ценю ад двух вялізных дрэў.

Цэлых чатыры дні мы будавалі халупу. Я прыяжджаў на бераг разам з цесьлярамі гадзіне а 6-й раніцы і аставаўся там да вечара. Мая халупа была разгароджана напал фарбаванай парусінай. Адну палову я заняў сам, а другую прызначыў для маіх слуг Ульсона і Боя. Тых дошчак, якія мы ўзялі з выспы Таіці [ 13 13 Група выспаў на Ціхім акіяне. ], не хапіла, з дрэва была зроблена толькі ніжняя палова сьцен, верхнюю-ж і дзьверы зрабілі з бразэнту. Для страхі былі зроблены маты, неяк хітра сплеценыя з лісьцяў какосавае пальмы. Гэту работу я даручыў Бою. Падлога, палова сьцен і падпоркі па куткох былі зроблены з лесу, купленага на Таіці, але палі, верхнія скрэпы і кроквы прышлося высечы ўжо на месцы. Рабочых было шмат, і работа ішла добра.