Нил Гилевич - Родныя дзеці

Мянушку гэту меў ён змалку.
А праз каго? Чыя віна?
Ды ўсё праз тую поскудзь-малпу,
Каб тройчы выдахла яна!

Калісь настаўніца Марыніч
Свой падапечны шосты клас
Павезла ў горад, каб звярынец
Ім паказаць: гасціў якраз.

Усё агледзелі: мо дзвесце
Звяроў і птушак - па чарзе.
І прыпыніліся нарэшце
Ля клеткі з рослым шымпанзе.

Касмач стаяў і чухаў брыдка
Даўжэзнай лапаю жывот.
Такое ўбачыўшы, Мікітка
Аж да вушэй разявіў рот.

Ад дзіва пырснуў смехам хлопец
І ўцехай-радасцю заззяў:
- Вы гляньце, гляньце, што ён робіць -
Вялізны гэны абіззян!

- Не «абіззян», а «обезьяна»
Па-руску трэба гаварыць, -
Марыніч ціхенька сказала,
Каб перад дзецьмі не журыць.

Але Мікітка тут жа ўспыхнуў
І ёй без бою не ўступіў
(Ужо тады ішло на пыху -
Заўваг крытычных не любіў!):

- Дык абіззяна - калі маці,
А калі бацька - дык жа як? -
І нават з крыўдай патлумачыў:
- Чаму ж ёсць гуска і гусак?..

Малыя тут жа падхапілі
Няўдалы моўны наватвор
І да Мікіткі прыляпілі:
Ты - аўтар, значыць, гонар - твой.

У вёсцы так было адвеку:
Калі дасціпнае імя
Прышпіліць нехта чалавеку -
То не здзярэ і смерць сама.

І дзеці вырастуць і ўнукі
Пад гэтым імем - цэлы род
Яго без крыўды, без дакукі
Адносіць сто гадоў і год!..

Вось так, пад роўны гул матора,
Сцяпан, схіліўшы галаву,
Успамінаў, каго ён скора
Пабачыць дома наяву.

А найчасцей перад вачыма
З'яўляўся даўні эпізод:
Ушчэнт шчаслівая дзяўчына
На вулку выбегла з варот.

У белай кофтачцы шаўковай,
І валасы - святлісты шоўк.
Глядзіць разгублена наўкола:
Няма! Спазніўся! Не прыйшоў!

Ні на дарожцы пешаходнай,
Ні на брусчатай маставой...
А ён знарок стаіўся воддаль
За тоўстай ліпай векавой.

Ах, тая ліпа-медавуха!
Як часта ў сэрцы ён пасля,
Калі даймала горыч-скруха,
Чуў весні шум яе галля!

І бачыў трэшчыны-маршчыны,
Што ўверх віліся па кары.
І - чысты, юны твар дзяўчыны -
Нібы лілея на зары...

«Ого! Яна вось-вось гатова
Заплакаць! К чорту гэты жарт!» -
Я тут! - гукнуў Сцяпан са схову
І выйшаў к ёй, на тратуар.

Не раззлавалася - ні трохі.
Ізноў імгненна расцвіла,
Прабегла тры-чатыры крокі
І - крылы-рукі развяла.

А ты?.. Дзівак! Нясмелы дурань!
Ці ж можна з гэткім паляцець?..
Успамінай цяпер і думай -
Пра заўтра думай, целяпень!

Напэўна ж прыйдзецца спаткацца,
Сустрэць... Праз дваццаць два гады!
Пра што пытацца? Як трымацца?
Ці засталіся хоць сляды -

Таго, што колісь хвалявала?
А што карысці, калі й так?
Тваё што сэрца захавала?
Які ў цябё застаўся знак?

Астаткі крыўды, шкадавання,
Ды думка скрушная, з якой
Даўно змірыўся ты: вяртання
Няма да ліпы векавой.

Няма вяртання і не будзе.
І вы ўдваіх, сабе ж назло,
Не варушыце, не турбуйце
Таго, што зеллем парасло.

О, Беларусь!.. - Няхай усклікну
І я - за волатамі ўслед.
Як пілігрым нясе малітву -
Так я нясу іх запавет.

Я скалясіў і змераў пешкі
Твае прасторы ўдоўж і ўшыр -
І ўсе шляхі, дарогі, сцежкі
Пакрыжаваліся ў душы.

Не знаю сам, якога зелля
Ты падліваеш мне ў пітво, -
Што гэтак моцна, гэтак хмельна
Тваё чаруе хараство.

Не знаю слоў, каб растлумачыць,
Разгадку тайны праявіць, -
Чаму штодня мне трэба бачыць
Твой непаўторны краявід.

Чаму без роднага паветра
Я доўга дыхаць не магу.
Чаму мне суджана павечна
У неаплатным быць даўгу -

Перад тваёю некрыхлівай,
Зусім не кідкаю красой,
Што з воч зрываецца імклівай,
Непераможнаю слязой,

Што анікому не чужая
І нават кончаных бадзяг
Адчуць раптоўна прымушае,
Як радасць тахкае ў грудзях.

«Якая дзіўная краіна! -
Пісала госціца адна: -
І да Бабруйска скрозь - раўніна,
І за Бабруйскам - раўніна!..»

Перапрашаю госцю вельмі -
Удакладніць належыць тэкст:
Хоць раўніна - ды не пустэльня,
Хоць і раўніна - ды не стэп!

А ўсё лясы ды пералескі,
Бары, дубровы ды гаі,
Бяроз і сосен пераблескі,
Нязмоўчны шчэбет у галлі.