Нил Гилевич - Родныя дзеці

І часта Лёдзя: «Ну, народнік! -
Крычыць нязлосна на яго. -
Дальбог, куплю табе наморднік,
Каб не брахаў абы-чаго!..»

Сцяпан у думках спасміхнуўся,
Як уявіў славесны шторм,
Што ўздымуць дома немінуча
Антось з Мікітам і Шкутом.

Антось на слова быў заядлы
І апанента ў спрэчцы браў
Што называецца «за яблык» -
Дыхнуць секунды не даваў.

Ён быў філосаф-сацыёлаг,
Дацэнт сталічнай ВНУ.
З натур дасціпных і вясёлых.
І клаў за праўду галаву.

Таму Антося шанавалі
Адзінаверцы і сябры,
Ды часта ў пене бушавалі
Акадэмічныя «зубры».

Ён мог бы век не знаць дакукі,
Каб на ражон не пёрся сам.
«Аб эфектыўнасці навукі»
Аднойчы працу напісаў.

Сацыялогіі айчыннай
Наважыў трохі памагчы:
Як цесна ў сувязі прычыннай
Стаяць Навука і Харчы?

Грунтоўна вывучыў, даследваў
І сцвердзіў з жарам у крыві:
Якая процьма дармаедаў
Пасецца ў многіх НДІ!

У пераказе дзядзькі Лёксы
Карціна выглядзела так:
Антось рашыў зімой у вёсцы,
У цішыні, пісаць трактат.

Падсунуў стол да самай грубкі -
Каб ногі ў цёплае ўпіраць,
Паклаў канспекты, картак грудкі,
Паперы чыстай пачак пяць.

Ну, за работу, Анцік! З богам!
А маці строга наказаў:
«Вары мне толькі груцу з бобам -
Штодзень каб поўненькі казан!..»

За месяц, седзячы на груцы,
Зрабіў трактат лістоў на сто:
«Ці трэба заткалы ў навуцы,
А калі трэба - дык нашто?»

І выйшла: заткалы патрэбны!
Дарэмна скрыва хтось глядзіць:
Ніколькі нават не ганебна
Сягоння ў заткалах хадзіць!

І больш таго: у тым і штука,
Што калі недзе ёсць уздым
І мае поспехі навука, -
Дык гэта дзякуючы ім!

На працы заткала шчыруе -
Шукае, доследы вядзе!
А той, хто заткалам кіруе,
Сваё імя паўзверх кладзе.

«Тады наш Анцік чуць не спёкся -
Шаноўных шмат увёў у злосць...» -
Так разабраўся дзядзька Лёкса
У тым, што высветліў Антось.

Наогул, дзядзька ўмеў надзіва
Адчуць турботы племяшоў.
З Антосем ладзіў асабліва -
Сваю натуру ў ім знайшоў.

Меў дар маўлення смехатворац,
І ўсе браты сябе не раз
На тым лавілі, што гавораць
«Нутром» ягоных слоў і фраз.

Як антыпод і выключэнне
У іх гурбе - Мікіта быў.
«З ім гаварыць - адно мучэнне», -
Мікіту дзядзька не любіў.

На свяце ж будзе і Мікіта -
Старэйшы самы, зводны брат.
Хоць нос трымае самавіта -
Прыедзе к маці ў акурат.

Аддаць належнае тут трэба:
Не забывае родны дом.
Ягоны бацька Зміцер Рэпа
Пакінуў Зосю маладой.

Той год быў «годам пералому»,
І Рэпа, сельскі актывіст,
Па прапанове выканкому
Старшыняваць пайшоў кудысь.

Ён заглядаў дамоў наездам
І ўсё радзей - пакуль здаля
Не дапаўзла да Зосі вестка:
Другая ўжо з ім спіць, змяя!

Пакінуў Зміцер жонку з сынам -
Пяцігадовым хлапчанём.
Ото ж яна і ўгаласіла,
Калі збіраў пажыткі ён!

Крычма крычала паратунку,
Мікітку трэсла з усіх сіл: -
Прасі, сынок, прасі татульку,
Каб ён цябе не сіраціў!

І сын прасіў - услед за маткай
Крычаў: «Татулечка, не едзь!
Забі змяю, забі, мой татка,
А то змяя цябе заесць!..»

Не апрытомнеў Рэпа Зміцер
На слёзны лямант хлапчука.
На развітанне воч не выцер -
Не абрасілася шчака.

Душы ж дзіцячай неакрэплай
Ён рану страшную нанёс.
На ўсё жыццё Мікіта Рэпа
Застаўся з крыўдаю на лёс...

А Зося выйшла за Якуба
І - да някліканых нягод -
Жыла з ім проста міла-люба:
Спраўлялі хрэсьбіны штогод.

Мікітку - горача любіла,
Ад крыўды чуйна берагла.
З праклятай даты - не набіла
Яго ні разу: не магла.

І калі ўсё-такі ён вырас
Непамяркоўным, грубым, злым, -
Быў вінават, відаць, той вырак,
Грымаса здрады над малым.

На ўласны хлеб пайшоў ён рана
І рана ўлады зведаў смак.
Да ўсякай мэты крочыў прама.
Амбіцый меў ажно зашмат.

Каб не ўніжаць аўтарытэту,
Ён Рэпу справіў на Рэппо, -
Хоць землякі замену гэту
Не прынялі, яму назло.

У вочы звалі «паважаным»,
За вочы - тыя ж языкі
Маглі назваць і «Абіззянам»,
Ого, як могуць землякі!