Нил Гилевич - Родныя дзеці

- Напомню прыклад досыць даўні:
Калісьці ў нас у буквары -
Было на «б» апавяданне -
«Барыс і белка у бары».

Што непісьменна - не «вавёрка»,
А «белка» - тэма на пасля.
Цяпер пра іншае гаворка:
Чаму драпежнасць узрасла?

«Барыс са стрэльбай. Бачыць: белка!
Бах! - міма. Белка на суку.
Зноў: бах! - не лучыў. «Эх, няўмека!» -
Гаворыць белка хлапчуку».

І вось сынок бацькоў нядрэнных
На ўсё жыццё запамінаў,
Што трэба біць звярка на дрэве,
Каб ён зваліўся і сканаў!

Не жыць у радасці з ім дружна,
Не любавацца і любіць,
А біць - бязлітасна, бяздушна,
Страляць і біць, страляць і біць!

І паспрабуй пасля ў такога
Перавярнуць душу інакш!..
- Ён пераверне сам любога! -
З запалам выгукнуў Тамаш.

- У нас такую сілу мае
Меліяратар Гламазда:
Яго нішто, брат, не стрымае,
Яму нічога не шкада!

Яму, што збег ад аліментаў
За восем тысяч вёрст сюды
І што, паводле дакументаў,
Прайшоў і турмы і суды.

Такія вывернуць з карэннем
Апошні кусцік на зямлі,
Каб атрымаць адно скарэй ім
На апахмелку тры рублі...

Відаць, мы ўсе папроку варты.
Я і мастацтва закрану:
Вось быў я неяк у тэатры -
Глядзеў камедыю адну.

Дык там якісь артыст на сцэне
Іграў старога цурбяля
І ўсё крычаў, аж пырскаў пенай:
«За што любіць цябе, зямля?!»

І што жылі мы небагата,
І пухлі з голаду парой -
Зямля была ў тым вінавата, -
Даводзіў бравы дзед-герой.

Я слухаў гэта - і, не блазен,
А ўсё ж патомны хлебароб,
Адчуў, што ён мяне абразіў,
І рушыў з залы ў гардэроб.

О прастата, ды не святая!
Як ты далёка завяла!
Падумаць толькі: ён пытае:
«За што любіць цябе, зямля?»

За што любіць? Во ліха-матры!
Во даў задачку для глузда!
Відаць, арудуе ў тэатры
Таксама добры Гламазда!

Калісь дзяды навук не зналі,
Але карміцельку-зямлю
Ласкава «матухнаю» звалі -
Як маці родную сваю...

Стамлёна з хаты выйшла Лёдзя,
Падсела к Віньку на кругляк:
- Напрацавалася - аж годзе!
Дый наспыталася няўзнак.

- Ну як там - скора ўжо, сястрыца? -
Міргнуў ёй весела Антось.
- Гатова ўсё, маглі б садзіцца,
Але не чутна дзядзькі штось.

Альжбета Францаўна чамусьці
Яшчэ таксама не прыйшла...
Сцяпан адчуў, як вена ў вусці
Звужацца раптам пачала.

У думках сам сабе ўсміхнуўся:
«А ты хвалюешся, аднак!
Як бы на стрэчу з ёй вярнуўся
Той сарамяжлівы юнак.

Спакойна, брат! Не ўскрэсне тое.
Даўно ўжо зеллем парасло.
Вы не захочаце абое
І ўспомніць нават, што было...»

- А дзе ж Мікіта? - хтось пытаннем
Ягоных думак ход спыніў.
- Сказаў: пайду на прагулянне.
- А вунь ён - лёгкі на ўспамін!

І сапраўды, з гумна да гурту
Паважна крочыў зводны брат -
Не йшоў, а нёс сваю фігурку -
Глячок паўнюткі акурат!

Ён зранку добра быў паддаўшы -
Цадзіў, пакуль не набрыняў.
Паспаў на сене, у паддашшы,
І мацыён цяпер прыняў.

Вінцусь рашыў «душу адвесці» -
Увагай швагру «дагадзіць»:
- Мікіта Зміцеравіч дзесьці
Адзін сызволіў пахадзіць?

Мікіта зіркнуў, нібы стрэліў:
- А што з табой тут дым глытаць,
Калі ўвяздзе такая прэлесь
І пасматрэць і падышаць?..

З усёй радні сваёй найболей
Ён Вінцуся не паважаў,
Бо зразумець не мог ніколі:
Сур'ёзна кажа той ці ў жарт?

- Ты - гарадскі, табе, Вінцэнты,
Паняць прыроду не дано.
А я ўвесь век жыву ў райцэнтры -
Што і ў дзярэўні ўсё адно.

Бывае, выйдзеш вутрам з хаты -
Так благавухае сярэнь -
Аж нос зрываюць араматы!
Здаецца б, нюхаў цэлы дзень!

Вінцусь тыраду ледзь даслухаў:
- А я на гэта вам скажу:
Народ не цэніць благавухаў -
Ён любіць водар сенажу!..

Сёй-той ухмылку сцёр на вуснах,
Мікіта ж глянуў на радню:
- Ты прыдзяржы язык распусны -
Прывык плявузгаць ерунду!..

Крыху няёмка стала Лёдзі -
Аж злосць мільгнула на губе:
- Ну, муж, калі б не пры народзе -
Ой, благавухнула б табе!..

Агульны смех з яе пагрозы
І жартаў-рэплік цэлы рой -
Знялі канфлікт, амаль сур'ёзны,
Пераламалі ўраз настрой.

Каб як лягчэй астатак часу
Счакалі госці на двары:
- Прынесла б, Лёдзя, ты нам квасу, -
Кіўнуў-міргнуў Сцяпан сястры.