Ніл Гілевіч - I чую я голас... - выбраныя вершы, 1954-2008

Галоўнае — гэта
Не ўпасці б у роспач, у зарасць
Знявер'я глухога.
Галоўнае, гэта —
Каб губы шапталі, як зараз:
Нічога, нічога!..

Нічога, нічога!
І мы сваю долю інакшай,
Прывабнейшай зробім!

Усё, што злачынцы
Стапталі на ніве на нашай, —
Мы ўзродзім! Мы ўзродзім!

1992, красавік

Віхура!.. Віхура!..
Няўрымсная бура!..
Адкуль узялася?
З чаго пачалася?
Схапіла, сарвала
І цягне, і ўзносіць
Угору і ўгору,
Увысь, у прастору,
У чорныя хмары,
За хмары, да сонца,
Да сонца! А сонца
Так зырка там свеціць
І паліць, і смаліць,
І вочы мне слепіць!..

Віхура, віхура!
Шпурляе, шматае,
І круціць, і гоніць,
І рве-разрывае,
І дух забівае,
Займае, сцінае...
Куды яна кіне?
І дзе апынуся?
Чаму не баюся,
Што гэта стыхія
Душу мне скамечыць
І збэрсае-склыча?
За тое, што кліча
Заглянуць у вечнасць?
А можа — што возьме

З разгону, з размаху
Шпурне мяне вобзем —
І ціша наступіць?
І ціша наступіць!..
І ціша наступіць...
Навек!.. І нікому
Нідзе не зарупіць,
Што ў буры-віхуры
Звіхурыўся хтосьці...
Не! Грымнуцца вобзем,
Рассыпяцца косці,
Ды вочы паб'юцца
На пырскі-асколкі —
Расою прадьюцца
На травы і зёлкі...
А дух безаглядны,
Душа-непакора
Ачахне, ашляхне,
Знямогне няскора!
А будзе насіцца,
Між хмарамі віцца
І весела жыхаць
Агнём-бліскавіцай.
Хто прагне віхуры,
Як прагнуць збавення, —
Агонь-бліскавіца
Таму блаславенне!

1992

Хоць лёс неспагадны бязлітасна крыўдзіў,
І скрушна бывала, і горка, —
Я верыў: прагляне, паўстане, узыдзе
Мая запаветная зорка!

І вось яна ўспыхнула сымбалем краю —
Найяркая ў гронцы суквецця!..
Чаго ж я ад страху цяпер паміраю?
А што — калі знічкай сарвецца?!.

1992

А вершы свае спалі...
З прыватнай размовы
Так, так, шаноўны, вершы — гэта дробязь,
І хоць для іх патрэбен божы дар —
Сярод тавараў гэта не тавар,
Багатыром цябе яны не зробяць.
Таму — за непатрэбай — ты іх знішчы:
Збяры ўсе разам і спалі ў агні...
— Ды я ўжо так рабіў, але ж яны
Яшчэ мацней растуць на папялішчы!..

1992

Цяжка, ды мушу: падамся ў дарогу!
Збітыя рыфмы паклічу ў падмогу.

Збітыя рыфмы? Ну гэтак жа: «Збітыя!» —
Моршчацца крытыкі — людзі сярдзітыя.

Збітыя — нібы набойкі жалезныя
Ці ў пілігрыма кавенька з алешыны.

Збітыя рыфмы? І хто гэта выдумаў?
Пэўна, хто слову не рад самавітаму.

Рыфмы збываюцца ці не збываюцца,
Ззяюць ці гаснуць, але — не збіваюцца.

Так, як і «рыфма» зязюлі адвечная,
Так, як і сэрца ў грудзях чалавечае:

Б'ецца і б'ецца, але не збіваецца,
А — ці спыняецца, ці — разрываецца.

1992

Вечар. І дом у экранах вакон.
Хто там — не знаю — жыве.
Міма праходжу. А мне наўздагон:
«Ніл! Цябе маці заве!..»

Мама? І кліча мяне ў гэты дом?
Як гэта... мама, калі
Мамы няма? Ужо колькі гадоў
Спіць вечным сном у зямлі...

Я павярнуўся: высока акно —
Насцеж, а ў ім — сілуэт.
Божа! Таксама нябожчык даўно —
Мамін вясковы сусед.

Ён гэта крыкнуў... О голас бяды!
Толькі не веру я, не:
Мама, хоць дрэнны я сын быў, — туды
Клікаць не можа мяне.

Ведае родная, ведае: тут,
Тут я патрэбен яшчэ!..
Ну, а туды я паспею на суд.
Хто ж бо ад Бога ўцячэ?..

1992

Вястун неспадзеўны — кляновы лісток
Ляжыць на далоні:
Ці позва на суд ці на шчасце квіток,
Мне Богам дароны?

Пра шчасце, як грэшніку ў пекле пра цуд,
Мне марыць запозна.
Напэўна, на страшны i праведны суд
Ад Бога мне позва.

Чаму ж бо, паведай, лісток-варажбіт,
Мне сэрца так цісне?
Чаму мае думы на ўвесь краявід,
Як хмары, навіслі?

Што тонкія жылкі-пражылкі твае
Вяшчаюць-варожаць ?
Ці ласку, якая душу мне спаўе,
Ці стынь i варожасць?

Скажы ж, не таіся, калі сапраўды
Ты Божы пасланнік.
Чыесьці дарогі... Чыесьці сляды...
Чыесьці расстанні...