Ніл Гілевіч - I чую я голас... - выбраныя вершы, 1954-2008

Хто пачуць яе павінен
І чаму не чуе?
І чаму ён галубіне
Песень не буркуе?

Можа, ён душой бяздольнай
З іншым краем зросся?..
Не, ён роднага гняздоўя
Не забыў, не зрокся.

На драпежнай дзюбе ў полі
Кроў яго скіпела.
Бо ён надта верыў волі,
Надта лётаў смела.

1991

Ізноў, як калісьці,
Мне каркае чорны крумкач:
Давеку не выйсці
Табе з гістарычных няўдач!
Куды не паткнуся —
Усюды наб'ю сабе гуз!
Няма Беларусі!
Няма і цябе, беларус!

Куды ты ўсё прэшся?
Свой лёс ты між двух выбірай:
Ці «ўсходнія крэсы» —
Ці «северо-западный край».
Дай дзякуй, сярмяжка,
Што знаеш сяўбу ды жніво.
Калі ж табе цяжка —
Пахліпай сабе ў рукаво!

На гэта ты здатны —
На вечную скаргу i плач...
Замоўкні, бяздарны!
Не будзе па-твойму, крумкач!

Я хліпаць не стану!
Я прагай здзяйснення жыву.
Найперш — у пашану —
Табе я скручу галаву.
Каб гнюсна не каркаў,
Каб тут, дзе Купала хадзіў,
Рабоў-недавяркаў
Агіднай хлуснёй не пладзіў.

Тут праўда i вера
З нябыту ўваскрэснуць навек.
І мэтай і мерай
Тут будзе ва ўсім — Чалавек.

1991, красавік

І даб'е цябе наіўнасць.
І даб'е цябе насмерць.
Дзе падступнасць, дзе нявіннасць
Ты няздольны зразумець.

Непрыкметна абязвечыць,
Крылы-мары абарве,
Абяскровіць, абязверыць.
Абяссіліць і... даб'е!

1991, верасень

У беспрасветны час
Знявер'я i шаленства,
Калі цяжар абраз
Гняце душу з маленства,

Паверыць лёгка ў зло.
А вы ў дабро паверце!
Разліку — не было.
Вы хлусіце, блюзнерцы!

Душы сваёй крыло
Даю на адсячэнне:
Разліку не было!
Ішоў на зор свячэнне!

Разліку — не было.
Адкуль жа столькі гневу
Пакуль не адняло —
Цягну далоні к небу.

Пасведчы, Бацька Бог:
Хоць i прызнаў хімеру —
Зняважыць я не мог
Сваю любоў i веру.

Разліку — не было.
Калі няпраўда гэта —
Хай стлее ў прах i тло
Зямны пасад паэта!

1991-1992

На ўзгорку, на сіверным ветры,
Стаіць ён, ад шляху наўзбоч,
І ўдалеч, дзе лес пракаветны,
Глядзіць, не адводзячы воч.

Стамлёны душэўным разладам,
З надзеяй глядзіць і з тугой.
А што там, за тым даляглядам?
За тою сівою смугой?

Там вёсачка недзе ў бярозах,
І хата на ўскраіне там...
Ах, колькі разоў ён у крозах
Заходзіў туды, як у храм!

Што ж сёння душа яго ў траўме?
Што мроіцца зараз яму?
Ці, можа, вяртаецца ў травень —
На споведзь юнацтву свайму?

Ці чуе, як сіверам клятым
Да сэрца крадзецца зіма?..
А што там, за тым даляглядам, —
Адказу няма i няма.

1992

Калі пералескам, між сосен,
Блукаў на змярканні паэт
І слухаў вясны сугалоссе,
І слухаў бясконцы сусвет, —

Знянацку, гняўліва, сурова,
Наўперак суладдзю ўсяму,
З нябёсаў данеслася слова
І ўдарыла ў сэрца яму.

Кальнула, як вострая стрэмка.
Каб хто тады глянуў у твар —
Напэўна, пазнаў бы на зрэнках,
Балючы які быў удар!..

Дадому ён сунуўся ценем,
А ноччу — не сплюшчыў павек.
Страшное было прасвятленне.
Бязлітасны лесу быў здзек.

З той даты, каб справіцца з болем,
Ён варыць штовечар шалфей.
А горычы — болей і болей.
А стрэмка — глыбей і глыбей.

Час вылечыць быў бы павінен.
А вось жа бяссільны і ён.
Не выме той стрэмкі, не выме.
Не здыме той Божы праклён.

1992

Нічога, нічога!
Хоць спазмы дыханне сцінаюць,
Ды сэрца не змоўкла.
Нічога, нічога!
Хоць слёзы ў вачах набухаюць —
Як росы на смолках.

Нічога, нічога!..
І я дажыву, калі ў горле
Не будзе шчымець мне.
Нічога, нічога!..
І нас яшчэ радасць агорне,
І мы яшчэ мецьмем!

І мы яшчэ зробім,
Ну, можа, й не гэтак прывабна,
А ўсё-такі зробім!
Усё, што злачынцы
Зглумілі, стапталі нахабна, —
Мы ўзновім! Мы ўзродзім!