Ніл Гілевіч - I чую я голас... - выбраныя вершы, 1954-2008

«Як жа ўсё гэта стацца магло?
Хто жыццё спанявечыў?
Хто й чаму насадзіў —
Гэты глум, гэты гвалт, гэты здзек?
Хто мне свет збаламуціў —
Тады, як, расправіўшы плечы,
Я ўжо быў уздыхнуў,
Што нарэшце і я чалавек?..»

Прыдарожныя вербы
Кранаюць заспаныя гуслі.
Льецца сонца
І соснам на ўзлеску душу маладзіць.
А на сцежцы стаіць чалавек
І, як курыца ў гузік,
Атупела глядзіць у нішто,
У нікуды глядзіць.

1999, сакавік

Усё жыццё к братэрству зваў —
З мальбой удзень, з плачом уночы,
І толькі сэрца надарваў,
І толькі сплакаліся вочы.

А хоць бы хто, а хоць бы дзе
Азваўся словам забалелым —
У незлічонай грамадзе,
У неаглядным свеце белым.

Куды ж яшчэ з маёй журбой,
З маёй бядой пайсці на споведзь,
Каб расказаць, як крыўда-боль
Ізноў душу мне есць упоедзь?

У цёмны лес пайду і там
Апошні раз нагаваруся.
Скажу ўсё дрэвам і кустам,
Хто ёсць я ў роднай Беларусі.

Скажу: «О, дрэвы і кусты,
Яшчэ з гадоў маленства мне вы
Былі як сёстры і браты, —
Маёй зямлі кусты i дрэвы.

Пачуйце ж голас-кліч бяды —
Пакуль хаджу, пакуль жывы я.
Пачуйце! Нават i тады,
Калі душа ваўком завые».

1999, красавік

О, мой любы брат Міхась Зарэцкі,
Найадданы Крывіі крывіч,
Расстраляны за свой талент рэдкі -
За любоў крывіцкую ў крыві!
Аб адным, мой брат, прашу цябе я:
Покуль свеціць мне ў душу надзея
Імем Крывіі багаславі!

1998

Паэту на допыце вырвалi вока,
I вока, з далоні, глядзела шырока
На нелюдзяў-катаў — яшчэ не сляпое.
— Калі не прызнаешся — вырвем другое...
Паэта забілі... А я на свой лёс,
На ўсё, што ў жыцці перажыў, перанёс,
Гляджу i гляджу ўсё тым вырваным вокам.

1998

Хоць тут, дзе высяцца ў суседстве цесным
Бярозы, сосны, ясені, яліны,
А ўверсе — неба праглядае просінь,
Дзе ўчуўшы подых ветрыку лянівы,
Над сцежкай лісцем кратае арэшнік,
А сцежка скінуць чаравікі просіць, —
Хоць тут укленч i памаліся, грэшнік!

1998

Скажы, паэт, ты, што з тугой i болем
У далячынь, за небакрай глядзіш:
Чаму ты ўсё пра смутак пішаш болей?
Чаму радком людзей не весяліш?
Ты ж гэта ўмеў! Што сталася з табою?
І што ты хочаш выглядзець, скажы,
На той — між небам i зямлёй — мяжы?

1998

Прачнуўся, змучаны кашмарным сном,
Ад каркання вароны за акном.
О Божа! Надта ж неяк падазрона
Яна крычыць наўпроць акна майго.

Аж вусцішна!.. Гэй, ты чаго? Чаго
Ты гэтак страшна каркаеш, варона?
Замоўч! На карканне тут забарона!

1999

Ты, Крывія, мой даліцвінскі лёс,
Ты, слынная Літва эпохі Вітаўта,
Ты, Беларусь, уся з крыві i слёз,
Уся калючым цернем апавітая, —
Хоць назвы розныя, зямля ж адна,
Адной слязою безліч раз палітая,
Адной крывёй прамоклая да дна.

1999

Даруй мне ўсё, што можаш дараваць,
А што не можаш — памалюся Богу,
Мо Ён даруе, перш чым скіраваць
Маю душу ў апошнюю дарогу.

Мая душа... Якая толькі дрэнь
Не сілілася завалодаць ёю!
Каб у бязмоўны, безаблічны цень
Ператварыць. Каб не была маёю.

І, можа, так бы й сталася даўно,
Калі б не ты, мой ангел-выратоўца.
Калі б не голас твой i не яно —
Табе адненькай ведамае слоўца.

1997, верасень

Вы, пэўна лічыце, што ў гэты свет
Я i прыйшоў для баявога чыну.
О не, сябры! Мне Божы запавет
Быў іншы — славіць сонца i жанчыну.

Але Радзімы ўкрыжаванай лёс,
І для самога Бога неўспадзеўку,
Маю душу на барыкады ўзнёс,
Дзе і трапечацца яна на дрэўку.

2000

Пасадзіўшы голенькага ў ночвы,
Мама мые сына. Любата!
Але вось папала мыла ў вочы —
Давяла да плачу гарката.

Мусібыць, зайшло занадта шчодра.
Мама нагінаецца хутчэй
І губамі цёплымі, пяшчотна,
Горкасць выцалоўвае з вачэй.